100 йиллигига бағишланади Муминов Н. Г

П
– корхонанинг пул шаклидаги маблағлари; ишлаб 
чиқариш воситаларини сотиб олиш учун (
Ив
) ва иш ҳақи (
Иҳ
), сўм 
ҳисобида. 
Ич
– ишлаб чиқариш воситаларининг унумли истеъмоли, сўм 
ҳисобида; 
Т
– ишлаб чиқариш воситаларининг ишлаб чиқариш жараѐнида 
истеъмол қилиниши натижасида ишлаб чиқарилган товарлар қиймати, 
сўм ҳисобида; 
П
1
– ишлаб чиқарилган маҳсулотларни сотиш натижасида ҳосил 
бўлган пул, сўм ҳисобида. 
Корхонанинг айланма маблағлари кенгайтирилган такрор ишлаб 
чиқариш жараѐнида муҳим рол ўйнайди. Чунки улар ишлаб чиқариш 
жараѐнининг узлуксизлигига шароит яратиб берадилар. Айланма 
маблағлари камайиб кетган корхона (фирма)лар банкротликка юз 
тутадилар. 
Ташкил 
этилиш 
усулига 
қараб 
айланма 
маблағлар 
нормаллаштириладиган ва нормаллаштирилмайдиган маблағларга 
бўлинади. 
Нормаллаштириладиган 
айланма 
маблағлар 
корхонанинг 
узлуксиз ишлашини таъминлаш учун керак бўлган маблағларнинг 
минимал миқдоридир. 
Айланма маблағларнинг айланиш даври 3 қисмдан иборат 
бўлади: 
1. 
Маблағларнинг ишлаб чиқаришдаги жамғарма шакли; 
2. 
Ишлаб чиқариш жараѐнидаги шакли; 
3. 
Тайѐр маҳсулот ѐки ҳисоб-китоб счѐтидаги шакли. 
Нормаллаштиришнинг асосий вазифаси ишлаб чиқариш 
жамғармаларини, тугалланмаган ишлаб чиқариш ҳажмини, тайѐр 
маҳсулот қолдиғини аниқлашдан иборат. 
Нормаларга 
биноан, 
ишлаб 
чиқариш 
жамғармалари 
режалаштирилади. Уларнинг миқдори корхоналарда камроқ, лекин 
ишлаб чиқариш жараѐнига етарли бўлиши керак. 
Ҳар бир корхона айланма маблағларни сақлаш ва улардан 
оқилона фойдаланишни ва уларнинг айланишини тезлаштиришни 
таъминлаши керак. Фақат шундагина у самарали ишлаган бўлади. 
Айланма маблағларнинг иқтисодий самарадорлиги уларнинг доиравий 
шаклда айланишининг тезлашишидир. Бунга эришилганда ортиқча 
маблағларнинг 
бўшашига 
ва 
улардан 
бошқа 
мақсадларда 
қўлланишига шароит яратиб берилади. 
Айланма маблағларнинг айланиши турли кўрсаткичлар билан 
белгиланади. Айланма маблағларнинг айланиш коэффициенти 
қуйидаги формула ѐрдамида аниқланади: