15-mavzu. Blokcheyn texnologiyasi va undan foydalanish yo’llari

yig'ish qiymati 
Bulutda osilgan ma'lumotlar bazasi, lekin har qanday vaqtda egasini o'chirib qo'yishi 
mumkin bo'lgan, lekin tarqatilgan, markazsiz yoki mustaqil bo'ladigan serverda emas, kelajakning 
inqilobiy texnologiyasi. Internet bizning hayotimizni o'zgartirishi mumkin. Bunday holda, u 
iqtisodiyotga katta ta'sir ko'rsatadi, bir tomondan, ko'plab zamonaviy kasblarga bo'lgan ehtiyojni 

---

cheklaydi, ikkinchisida iqtisodiyotning ko'plab sohalarida o'z faoliyatini rivojlantirishga ta'sir 
qiladi. 
Blokcheynda moliyaviy hizmatlar sektori 
Аvvalambor, dastur xususiyatlari toʼgʼrisida gapirishdan oldin blokcheyn tushunchasi 
haqida toʼxtalsak. 
Blokcheyn
— texnologiyasi foydalanuvchilarga vositachisiz bir-biriga aktivlarini 
ishonchli tarzda uzatish imkonini yaratadi. Blokcheynda pul koʼchirmalari haqidagi yozuvlar 
xotirada saqlanadi. Kriptovalyutalarda aynan blokcheyndan kim, kimga va qancha virtual pul 
oʼtkazganligi toʼgʼrisidagi maʼlumotlarni qayd qilish uchun foydalaniladi. Shuningdek, 
blokcheynda boshqa aktivlarni ham saqlash imkoniyati mavjud. Umuman olganda, nimani 
qogʼozda yozishning imkoni boʼlsa, xuddi shu funksiyani blokcheynda ham amalga oshirish 
mumkin boʼladi, faqat birgina farq – blockcheynda yozuvlarni almashtirish va soxtalashtirishning 
imkoni yoʼq. 
Blockcheyn gʼoyasining yorqin namunasi - bu 
Ethereum
texnologiyasi bo’lib, platforma 
blockcheynda ilovalar yaratish uchun moʼljallangan. 
Efir
(Ethereum) - bu blokcheyn asosida 
qurilgan Bitkoin singari raqamli valyuta bo'lib, unda pul operatsiyalari to'g'risidagi ma'lumotlar 
yozib qo'yiladi. Ko'pincha, efir bitkoinga raqobatchi sifatida qaraladi, ammo uning farqli jihatlari 
ko’p. Ethereum texnologiyasi noyob imkoniyatga ega. Bu sizga har qanday aktivlar bilan har 
qanday operatsiyalarni an'anaviy huquqiy jarayonlarga murojaat qilmasdan blokcheyn turidagi 
shartnomalarning taqsimlangan bazasi asosida ro'yxatdan o'tkazishga imkon beradi. Bu 
“aqlli 
shartnoma”
deb nomlanuvchi texnologiya sanaladi. 
Dastur asosiy darajadagi Ethereum blokcheynining erkin ommalashgan Geth mijoziga 
qoʼshimcha hisoblanadi. Dastur arxitekturasi mikroservislar deb nomlangan zaif bogʼlangan 
modullar prinsipiga asoslanadi, ularning har biri oʼz mantiqiy va servislararo aloqalar uchun 
interfeyslarga ega. Xizmatlar blokcheyn bilan oʼzi ishlab chiqqan maxsus smart shartnomalar 
orqali oʼzaro aloqa qiladi. Dastur blokcheynga tranzaksiyalarni yozish tezligini 1000 martaga 
oshirish, blokcheyn tarmoqlarini boshqarish uchun qulay interfeysni taʼminlash uchun ishlab 
chiqilgan. Dastur yangi modullarni, smart shartnomalarni va yordamchi mantiqlarni qoʼshish 
orqali kengaymoqda va shu bilan blokcheyn dasturlarining ekotizimini shakllantirmoqda. 
Platformaning asosiy mikroservislari quyidagilardan: avtorizatsiya qilish, P2P-VPN 
yashirin tunnel tarmogʼi, tizim konfiguratsiyasini boshqarish, hisob-kitob holati monitoringi, 
boshqaruv va foydalanuvchilarni boshqarish, tashqi IM integratsiya interfeysi, Internet/intranet 
shlyuzdan iborat. 
Dastur muallifi