Ўзбекистон республикаси автомобиль йўллари давлат қЎмитаси

I.5.3. Топографик харитада ориентирлаш бурчакларини аниқлаш 
Дирекцион бурчак α – 
шимолга йўналган ўқ меридиандан ѐки унга 
паралелл бўлган чизиқдан соат миллари бўйлаб берилган чизиққача ўлчанган 
горизонтал бурчакка айтилади. Расмдаги топографик харита варрағига кўра, 
АВ
чизиғининг дирекцион бурчаги 
α
АВ
 
тенг. Дирекцион бурчак 0
0
дан 360
0
гача ўзгаради. Дирекцион бурчак тўғри ва тескари бўлиши мумкин ва улар 
ўзоро қуйидаги муносабатга эга: 
α
тўғ
=α
тес
+180 
5.4-расм. 1:10000 масштабли харита варағи 
Харитада шимол ва жанубдаги бир хил миқдордаги узунликни (мисол 
18
0
02
1
) бирлаштирсак 
географик меридиан
хосил этамиз (расмда ўртадаги 
қалин қора чизиқ) ва унда 
АВ
чизиғининг азимути 
А
аб
миқдорни кўрсатади 
(5.4-расм). 

---

21 
Геодезик ҳисоблаш ишларида ориентерлаш бурчакларини ўзаро 
боғланишларини билиш талаб этилади. Бу боғланишлар меридианларнинг 
бир бирига нисбатан жойланиши ва магнит оғиш миқдори ҳамда 
меридианлар яқинлашувига боғлиқ ва тенгламалари қуйидаги кўринишга эга: 
А=α–γ; 
 
 
α=А
м
+δ+γ;
А
м
=А–δ; 
 
 
α=А+γ 
Ифодалардаги белгилашлар юқорида келтирилган. 
I.6. – МАВЗУ: ЖОЙНИНГ РАҚАМЛИ ВА МАТЕМАТИК МОДЕЛИ 
Режа 
I.6.1. Умумий маълумотлар. 
I.6.2. Жойниг рақамли модели. 
I.6.3. Жойни математик моделлаштириш. 
Таянч сўз ва иборалар: 
Жойнинг математик модели, жойнинг аналитик 
модели, жойнинг рақамли модели,
 
мунтазам рақамли модел, тартибсиз 
рақамли модел, статистик қамли модел.