Klinik anatomiyasi, fiziologiyasi va tekshirish usullari

        Limfa  qon  tomirlari.  Burunning  oldingi  qismidan-  jag’  ostiga  quyilsa,  bu-

runnung  o’rta  va  orqa  qismlaridan-  halqum  orti  va  bo’yinning  chuqur limfa tugun-

lariga  quyiladi.  Gohida  burun  bo’shlig’idagi  operatsiyalardan  keyin  anginalarni 

paydo  bo’lishi,  murtaklarda  limfa  suyuqligini  dimlanishi  hisobiga  kelib  chiqadi. 

Bunda  bo’yinning  chuqur  limfa  tugunlarida  yallig’lanishi  bilan  tushuntiriladi. 

Bundan  tashqari  burun  bo’shlig’i  limfa  tomirlari  subdural  va  o’rgimchakto’ri  osti 

sohasi  bilan  bog’liqligi  bor.  Shu  bilan  burun  bo’shlig’idagi  jarrohlik  muolajalari 

meningitga  sabab bo’lishi mumkin.  

       Burun  bo’shlig’i  innervatsiyasi.    Burun  bo’shlig’i  quyidagi  innervatsiyalar 

bilan  ta’minlangan. 

1.  Hid  bilish.  Hid  bilish  nervi  (n.  olphatstorius)  orqali  amalga  oshiriladi.  I-

neyron  hid  bilish  hujayralaridan  boshlanib,  elaksimon  plastinkadan  o’tib 

hid bilish piyozchasida (bulbus olphatstorius) tugaydi. Ana shu yerdan II- 

neyron  boshlanadi.  Aksonlari  hid  bilish  trakti  bo’ylab  borib  paragippo-

camp  ravog’i  (gyrus  parahippocampalis)da  tugaydi.  III-neyron  shu  yer-

dan  boshlanib  bosh  miyya’ning  po’stlog’ida  gippokamp  (hippocampus) 

sohada tugaydi. 

2.  Sezuvchanlik.  Uch  shoxli nerv tolasi (n.trigeminus) va uning I va II shox-

lari  sezuvchan  nerv  tolasi  bo’lib,  I  shoxchasidan  (n.  ophtalmicus) tarqal-

gan  n.ethmoidalis  superior  et  posterior  shu  nomli  arteriya  va  venalar  bi-

---

18 

 

lan  birga  burun  bo’shlig’iga  kiradi  va  burun  tomi,  uning  yon  devori  va 

burun  dahlizining  innervatsiyasini  ta’minlaydi.  II  shoxchasi  (n.maxillaris) 

qanot-  tanglay  tuguni  (gang.sphenopalatinum)  bilan  hosil  qilgan  anasto-

moz  orqali  burun  innervatsiyasida  ishtirok  etadi.  Qanot-  tanglay  tuguni-

dan  burun lateral devori va burun to’sig’i uchun nn.nasalis posteriors tar-

qaladi;  burun  to’sig’i  bo’ylab  tarqalgan  va  yaxshi  rivojlangan  shoxchasi 

n.nasopalatina  deb  ataladi.  U  canalis  incisivus  dan  o’tib  qattiq  tanglay 

shilliq  pardasining  old qismiga  boradi. 

3.  Vegetetiv.  Burun  va  yondosh  bo’shliqlarni  simpatik  va  parasimpatik 

nervlar  bilan  innervatsiyasi  qanot  kanal  nervi  (vidiev  nervi)  orqali  amalga 

oshiriladi.  U  ichki  uyqu  chigalidan  (boyin  yuqori  simpatik  tuguni)  bos h-

lanadi.