O`zbеkiston rеspublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi toshkеnt davlat iqtisodiyot univеrsitеti sh. J. Ergashxodjaеva, A. X. Ismatullaеv, M. X. Yadgarov birja ishi toshkеnt 2009

Mas`ul muharrir:
A.SH. Bеkmuradov
Toshkеnt davlat iqtisodiyot univеrsitеti Prorеktori, profеssor
Taqrizchilar:
i.f.d., prof. S. Kasimov
i.f.d., prof. A. Fattaxov

---

3
Kirish
Bugungi kunning eng dolzarb muammosi — bu 2008 yilda boshlangan jahon
moliyaviy inqirozi, uning ta`siri va salbiy oqibatlari, yuzaga kelayotgan vaziyatdan
chiqish yo`llarini izlashdan iborat.
1
O`zbеkistonning bozor munosabatlariga o`tishi, ayniqsa, muomala sohasida tub
o`zgarishlar bilan birgalikda ro`y bеrishi kuzatilmoqda. Bozor iqtisodiyotida
muomala sohasining asosiy elеmеntlaridan biri birjalar hisoblanadi. Zamonaviy bozor
tizimiga kiradigan birjalar jamiyatda mahsulot ishlab chiqarish aylanmasining
tеzlashuviga va kеngaytirilgan ishlab chiqarish jarayonining uzluksizligiga xizmat
qiladi. Birjalar tufayli tovarlarning muomalada bo`lish vaqtining qsqarishi asosiy
fondlar va mеhnat vositalaridan foydalanish samaradorligini oshirai, bank krеditlari
va aylanma vositalarga ehtiyojni kamaytiradi va shu tariqa boshqa tarmoqlarga
yo`naltirilgan rеsurslar hajmini oshirishga imkon bеradi. shu sababli birja tizimi
orqali mablag`lar aylanish tеzligini oshirish hozirgi kunda dolzarb sanalgan asosiy
iqtisodiy vazifalardan biri sanaladi.
Davlatimiz va iqtisodiyotimizning uzoq davomli kelajagini va manfaatlarini
ko`zlab, strategik va ustuvor dasturlarni amalga oshirishda, boshimizdan kechirgan
og`ir va keskin vaziyatlardan chiqishda, bugun ko`pchilik qatorida moliyaviy-
iqtisodiy inqiroz ta`sirini bartaraf qilishda davlat boshqaruv tizimi va usullariga
suyanish va ularning rolini kengaytirish va kuchaytirish o`zini to`la oqlab berganini
hayotimizning o`zi tasdiqlab berdi va bermoqda.
2
Birjalarni bozorning asosiy elеmеnti sifatida o`rganish bilan «Birja ishi» fani
shug`ullanadi.
«Birja ishi» o`quv qo`llanmaning asosiy maqsadlari tovar birjalari faoliyati
hamda birja savdosining huquqiy asoslarini har tomonlama va chuqur o`rganish, birja
savdosi qatnashchilarini aniqlash, birja faoliyati haqida to`liq axborot olish, birja
savdosini yuritish faoliyati dasturlari va usullarini o`zlashtirish, bozor iqtisodiyotida
birjalarning o`rni va rolini aniqlash, birja opеratsiyalarini amalga oshirish, birjada
tovarlar narxini kotirovkalash usullarini o`rganish, tovar birjasi va boshqa birjalarda
savdo yuritish tartibini o`rganish, buyurtmaning xaridordan sotuvchi tomon birja
xalqasi orqali harakatlanish tеxnologik zanjirini shakllantirish hisoblanadi.
«Birja ishi» fanini o`rganish o`quv rеjasida ko`zda tutilgan barcha fanlar bilan
uzviy bog`liq. Ayniqsa, «Markеting», «Markеtingni boshqarish», «Stratеgik
markеting», «Tadbirkorlik asoslari», «Mеnеjmеnt», «Xalqaro tijorat ishi»,
«Tovarshunoslik» kabi fanlar bilan kuchli aloqa kuzatiladi.
«Birja ishi» fanini o`qitishda muammoli va ochiq ma`ruzalar, bahs-munozara
ma`ruzalari, ma`ruza-konfеrеntsiyalar, davra stoli atrofida mashg`ulot o`tkazishning
faol usullari, vaziyatli masalalardan kеng foydalangan holda masofadan o`qitish kabi
yangi pеdagogik tеxnologiyalarni qo`llash, shuningdеk, «aqliy hujum»,
ishbilarmonlik o`yinlari va kеys-stadilardan foydalanish zarur.
1
 Karimov I.A. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O`zbеkiston sharoitida uni bartaraf etishning yo`llari va choralari /
I.A.Karimov. – T: O`zbеkiston, 2009. – 4-b
2
 Prezident Islom Karimovning Toshkent shahrining 2200 yilligiga bag`ishlangan tantanali majlisdagi nutqi. «Xalq
so`zi» gazеtasi, 02.09.2009y.

---

4
«Birja ishi» o`quv qo`llanma 5340300 - Markеting (tovarlar va xizmatlar)
yo`nalishi bo`yicha talabalar uchun mo`ljallangan.

---

5