Tajriba ishi №5. Mavzu: Tizim ishlashiga ta’sir qiluvchi kiber hujumlarni aniqlash va tahdidlardan himoya qilish

Tizimga kirishni rad etish 
DoS hujumlarining umumiy turi kompyuter tizimini buzishni maqsad qilib qo'yadi, natijada 
tizim o'zi o'rnatilgan ilovalar va saqlangan barcha ma'lumotlar mavjud bo'lmaydi. 
Aloqa vositalariga kirishni rad etish 
Aloqa vositalariga kirishni rad etish hujumlari ko'p yillar davomida amalga oshirildi. Misol 
tariqasida, tarmoq simining yorilishi, radiolarning sustlashishi yoki haddan tashqari trafikni 
yaratadigan xabarlarni ko'chkisi. Hujumning maqsadi kommunikatsiya muhitidir. Kompyuter 
tizimi va axborotning yaxlitligi buzilmaydi, biroq aloqa vositalarining etishmasligi ushbu 
resurslardan foydalanishni rad etadi. 
Xizmatni rad etish hujumlari qanday amalga oshiriladi 
DoS hujumlari odatda kompyuter tizimlari va tarmoqlariga qarshi qaratilgan, ammo ba'zan 
ularning maqsadi qog'ozlardagi hujjatlardir. 
Hujjatlar 
Qog'oz axborot DoS jismoniy hujumlar uchun ob'ekt hisoblanadi. Hujjatlarni ishlatish uchun 
yaroqsiz holga keltirish uchun o'g'irlash yoki yo'q qilish kerak. Jismoniy DoS hujumlari qasddan 
yoki tasodifan amalga oshiriladi. Tajovuzkor hujjatlarni oddiygina yo'q qilishi mumkin va agar 
ularning nusxalari saqlanmagan bo'lsa, yo'qolgan ma'lumotni hisoblang. Xuddi shu maqsadda u 
binoning olovini tashkil qilishi mumkin. Xuddi shu natijalarga tasodifan olib keladi: axir, yong'in 
kabelning shikastlanishi tufayli yuzaga kelishi mumkin va xodim xato bilan hujjatni yo'q qilishi 
mumkin. 
Elektron shaklda saqlangan ma'lumotlar 
Elektron shaklda saqlangan ma'lumotlarga zarar etkazadigan DoS hujumlarini amalga 
oshirishning ko'plab usullari mavjud. Uni olib tashlash mumkin va muvaffaqiyatni ta'minlash 

---

uchun tajovuzkor ushbu ma'lumotlarning barcha zaxiralarini olib tashlaydi. Faylni shifrlash va 
shifrlash kalitini yo'q qilish orqali faylni yaroqsiz holga keltirishi mumkin. Agar zahira fayl 
mavjud bo'lmasa, ma'lumotlarga kirish yo'qoladi. 
Jismoniy DoS hujumi kompyuterni (yoki uning o'g'irlanishi) jismoniy yo'q qilishdir. 
Qisqa muddatli DoS hujumining misoli kompyuterni o'chirib qo'yishdir, natijada 
foydalanuvchilar o'z ilovalariga kirish imkoniga ega emaslar. 
To'g'ridan-to'g'ri kompyuter tizimiga qaratilgan DoS hujumlari mavjud. Ular operatsion 
tizimlar yoki xavfsizlik devorlari protokollarining zaif joylaridan foydalanadigan ekspluatatsiya 
orqali amalga oshiriladi. 
Hujumchilar yaxshi tanilgan va ilovalardagi "bo'shliqlar". Ularning yordami bilan 
tajovuzkor dasturga muayyan buyruqlar to'plamini yuboradi, bu esa uni to'g'ri ishlashga qodir 
emas, natijada dastur muvaffaqiyatsiz bo'ladi. Qayta ishga tushirish uning ish faoliyatini tiklaydi, 
lekin qayta ishga tushirish vaqtida dastur bilan ishlash mumkin bo'lmaydi. 
Aloqa vositalarini ishlamaydigan holatga keltirishning eng oson usuli tarmoq kabelini 
kesishdir. Bunday hujum kabelga jismoniy kirishni talab qiladi, ammo biz ko'rib turganimizdek, 
ekskavator paqirlari kuchli DoS hujum vositasi. 
DoS-aloqa vositalariga qaratilgan hujumlar saytga juda ko'p trafik yuborishni amalga 
oshiradi. Ushbu trafik, qonuniy foydalanuvchilar tarmog'iga kirishdan mahrum qilib, aloqa 
infratuzilmasini to'liq to'ldiradi. 
Biroq, barcha DoS hujumlari qasddan emas, ba'zida bunday hodisalar yuz berganda 
voqea sodir bo'lishi katta rol o'ynaydi. Yuqorida aytib o'tganimdek, ekskavator optik-tolali 
uzatish liniyasini oddiy ishini bajarish vaqtida kesishi mumkin. Bunday tanaffus allaqachon 
telefon tarmoqlari va Internet foydalanuvchilari uchun juda ko'p DoS-hodisalarning sababi bo'lib 
kelgan. Yangi dasturiy kodni sinab ko'rgan ishlab chiquvchilar, ba'zan katta tizimlardan voz 
kechishdi. Hatto bolalar ham tasodifiy DoS hujumiga sabab bo'ladi. Ma'lumot markaziga 
ekskursiya paytida, bola hamma joyda porlab turgan chiroqlar bilan hayratga tushadi , bu esa 
chiroyli tugmani bosish vasvasasiga qarshi turmaydi va butun tizimni to'xtatadi yoki qayta ishga 
tushiradi.