Радиотехник тизимлар назарияси асослари

117
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

IV BOB. YADRO MODELLARI
4.1-§. Yadro modellari
M a’lumki, atom yadrosi ikki xil nuklon —
n \ a p
lardan tashkil topgan 
m urakkab kvanto m ex anik sistem adir. N u k lo n larn in g o ‘zaro t a ’sir 
qonunlariga asoslanib, atom yadrosi xususiyatlarini bayon etish, yadro 
strukturasini aniqlash va har xil sharoitlarda unda sodir bo ‘layotgan 
jarayonlarni taqiq qilish yadro fizikasi bo‘yicha olib borilayotgan ilmiy- 
tadqiqot ishlarining asosiy vazifasini tashkil qiladi.
Ikki nuklon orasidagi o 'zaro ta ’sir etuvchi kuch to ‘g ‘risida m a’lumot 
olishning bevosita usuli nuklonni nuklonda sochilishini o ‘rganish va 
2H
ning xususiyatlarini tahlil qilishdan iboratdir.
H iso b lash lar uchun ikki nuklon o rasida ta ’sir etuvchi k uchning 
k attaligin i em as (fazoviy, spin, izo sp in ), k o o rd in a tala r funksiyasi 
potensial energiyasini bilish kerak bo ‘ladi. Biroq yadro potensiali Kulon 
va gravitatsion potensiallariga nisbatan ancha murakkab.
Garchi hozircha yadro potensialini analitik ravishda ifodalash mumkin 
b o im a s a ham, uning ayrim xususiyatlari haqida yetarlicha m a iu m o tg a
egamiz. Yadro potensiali sferik sim m etriyaga ega emas. Bunga 2H ning 
kvadrupol m om entga ega b o iis h i m isoldir. Yadro potensiali chekli 
radiusgaega. U 0,5 • 10“15 m dan kichikm asofalardachuqurligi bir necha 
10 
M e V
b o ig a n tortishish potensiali potensial o ‘ra bilan alm ashinishi 
mumkin.
Yadro kuchlari atomlarni m olekulalardabirlashtirib turuvchi kimyoviy 
kuchlarga nisbatan million marta katta b o is a ham, ta’sir radiuslari kichik 
b o ig a n lig id a n ular n isb atan z a if tu y u la d i. N im a uch u n shu n d ay
ekanligini tushunish uchun 
R
m asofadagi ikkita b o g ian g a n zarra 2
R >
X
de-Broyl to iq in uzunligiga ega b o isin :
„