W(E)
A
3.10-rasm.
Beta-yemirilishda alfa-yemirilishdagi kabi yemirilish energiyasi bilan
yem irilish doim iysi o ‘rtasidagi kuchli aloqadorlik m avjud.
Yemirilish
doimiysi
X
P-spektrning energiya bo‘yicha taqsimotini xarakterlovchi
(3.8.14) ifodaning integral qiymatini namunadagi yemiriluvchi yadrolar
soniga bo‘lingan qiymatiga teng:
N,
Nn
= B
J f ( e 2 - l )
~(s0- s ) 2d e = B f ( s , z ) ;
(3.8.17)
B = ~ ^ .
(3.8.18)
1/2
B
y ad ro stru k tu ra sin in g y em irilish g a ta 's iri o ‘z g a rish ig a k o ‘ra,
y a d ro la rd a tu rlic h a b o ‘ladi.
f \ { s ,
z) n i h is o b la s h
v a ta jrib a d a n
an iq lash ham m u m kin.
\M\2
esa ru x sat e tilg a n o ‘tis h la r uchun birga
va taq iq la n g a n o ‘tish lar uchun no lg a y aq in b o ‘lad i. S huning uchun
99
www.ziyouz.com kutubxonasi
f T m
k o ‘p a y tm a ru x sa t e tilg a n v a ta q iq la n g a n o ‘tis h l a r u c h u n
taxm inan o ‘zgarm as bo ‘lib, taqiqlangan o ‘tish lar uchun ruxsat etilgan
o ‘tish larg a qaraganda an cha k a tta b o ‘Iishi kerak .
fT m
k o ‘p aytm a
seku ndlarda o ‘lchanadi va u o ‘ta rux sat etilgan
yengil yad ro lard a
kuzatiladigan b eta-o ‘tish lar uchun ~103 s ga teng. M endeleyev davriy
sistem asining o ‘rtasida jo y lash g an elem entlard a yuz beruvchi ruxsat
etilgan b e ta -o ‘tish lar uchun ~ 1 0 5 s lar b o ‘ladi. C hunki bu y ad rolarda
neytron soni proton sonidan k o ‘p va n atijad a s o ‘nggi ney tron bilan
pro ton egallagan en ergetik sathlarni b ir-b irid a n farqlanad i. Shuning
uchun b o sh lan g ‘ich va oxirgi ho lat to ‘lqin funksiyalari b ir-b irid a n
k u c h liro q fa rq la n ib m a tritsa e le m e n ti |M |2 b ird a n a n c h a k ic h ik
b o ‘ladi.
f r
b ir n echa ta rtib d a o ‘z g a rg a n lig i u c h u n
lo g a rifm a q iy m ati
ishlatiladi. Bu
f r
ko ‘paytm a yadro strukturasiga ju d a sezgir. R uxsat
etilgan yoki taqiqlangan o ‘tish!ar elektron-antineytrino ju ftlarin ing olib
o ‘tgan orbital m om entlari bilan belgilanadi. 0 ‘tish ruxsat etilgan / =
0, taqiqlangan / = 1 b o ‘lsa va h.k. Bu bilan
f x
qiym ati
keskin otrib
b o rad i. B unday b o ‘lish sa b ab in i q u y id ag ic h a izo h la sh m um kin .
M a’lumki klassik mexanika nuktai nazaridan elektron-antineytrino jufti
yigindi impulsi
P < h/R
b o ‘lgan / > 0 m om ent bilan yadrodan chiqishi
m um kin emas, lekin kvant m exanikasi bu zarralar chiqishini katta
taqiqlashlik bilan ruxsatetadi. B irx il sharoitda / m om entga ega bo‘lgan
zarralar juftin ing
1 = 0
bo‘lgandagi
chiqish ehtim olligi
G>
o
(
r
Y
(3.8.19)
bu y erd a/?-y ad ro radiusi. (3.8.19)danko‘rinibturibdiki,taqiqlashbirga
o ‘zgarganda
f r
bir necha tartib oshadi.
Beta aktiv yadrolarning b-spektr shakli va yashash vaqti nurlanayotgan
zarralar to‘ la harakat mikdori momentining kattaligigajuda bog‘liq. Ruxsat
etilgan (3-o ‘tish lard a
q
-
v
ju f ti to ‘la m om enti 0 yoki 1, b ir karra
taqiqlanganda - 0, 1 ,2 , ikki karra taqiqlanganda - 1, 2, 3 va h.k. Beta-
o ‘tishlardajuftlik o‘zgarishi e-
v
laming orbital momentlariga ko‘ra, (-1 )_/
100
www.ziyouz.com kutubxonasi
ga teng. Beta-o‘tishlarda ruxsat etilgan o ‘tishlar hisoblanadi, agar dastlabki
va h o sila y ad ro larn in g spinlari ju ftlik la ri o ‘zgarishi
= 0, ±1
bo‘libjuftliklari o ‘zgarmasa.
Ruxsat etilgan p -o ‘tishlari tanlash qoidasi ham Fermi va Gamov-Tellor
qoidalariga bo‘linadi.
F erm itanlashqo id asigak o ‘ra, sp in ,ju ftlik o ‘zgarishsiz
I = 0 (juftlik
o ‘zgarishsiz). Gam ov-Tellortanlash qoidasiga k o ‘ra, A
1 =
0, ±1 (juftlik
o ‘zgarishsiz), ya’ni ruxsat etilgan o ‘tishlarda p ~ ( p +) va n ( v )
lam ing
spinlarining o ‘zaro yo ‘nalishi antiparallel yoki parallel bo ‘lishi m um kin:
S p- + S y +
Do'stlaringiz bilan baham: