Ijtimoiy siyosat

O„zbekistonda nogironlik pensiyasi oluvchilar 
soni va pensiyalar miqdori 
208
 
 
2014-y. 2015-y. 2016-y. 2017-y. 2018-y. 
Jami pensiya va ijtimoiy nafaqa 
oluvchilar (ming kishi)
3 119.5 3 203.9 3 324.2 3 488.9 3 562.6 
Nogironlik bo‗yicha pensiya 
oluvchilar (ming kishi) 
380.5 
367.7 
360.6 
368.5 
375.8 
Nogironlik bo‗yicha pensiya 
miqdori (ming so‗m) 
379.0 
414.6 
473.7 
536.7 
623.1 
206
Доклад о социальной защите в мире 2014/15. с. 86. 
207
ВОЗ и Всемирный банк, 2011 
208
Oʻzbekistonda ijtimoiy rivojlanish va turmush darajasi. Oʻzbekiston Respublikasi Davlat statistika qoʻmitasi. 
Toshkent - 2018. 75-76 betlar.

---

255 
Jahonda nogironlarning daromadlarini kafolatlashga qaratilgan 
nafaqalar mavjud. 1948-yilda qabul qilingan Inson huquqlarini himoya 
qilishning umumjahon deklaratsiyasi va 1966-yilda nogironlarni 
iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy huquqlarni himoya qiluvchi BMTning 
konvensiyasi qabul qilingan
209
. 
XMTning 1967-yilda yoshga doir, nogironlik va boquvchisini 
yo‗qotganlik bo‗yicha nafaqalari to‗g‗risida konvensiyasi qabul qilingan 
va xalqaro tashkilotlarning huquqiy-me‘yoriy hujjatlari asosida tartibga 
solib turiladi. Ushbu holat esa mamlakatimizda nogironlarni ijtimoiy 
himoya qilish borasida olib borilgan chora-tadbirlarning o‗z vaqtida va 
manzilli olib borilayotganidan dalolat beradi.
Aholini ijtimoiy himoya qilish dasturlarining guruhlanishini 
quyidagi chizma orqali ko‗rishimiz mumkin (8.6.1-rasm). 
8.6.1-rasm. Aholini ijtimoiy himoya qilish dasturlarining 
guruhlanishini
210
 
Ijtimoiy sohani rivojlantirishga, aholining ijtimoiy himoyalashni 
choralarini ta‘minlashga davlat byudjetidan har yili barcha 
mablag‗larning yarmidan ortig‗i ajratilmoqda. Shu hisobdan onalik va 
bolalikni muhofaza qilish chora-tadbirlari amalga oshirilmoqda, 
davlatdan yordam olishga muhtoj bo‗lgan oilalarga alohida e‘tibor 
berildi. Kam ta‘minlangan oilalarga nafaqalar to‗lanmoqda. 
O‗zbekiston hukumati o‗z zimmasiga mamlakatimizda aholi 
tarkibida kam ta‘minlangan qatlam miqdorini kamaytirish va jamiyatimiz 
hayotida 
insonparvarlik 
tamoyillarining 
yanada 
rivojlanishiga 
209
ВДПЧ, Ст. 25 (1); МПЭСКП, Ст. 9, 11, 12; КПЛОВ, Ст. 25, 28. 
210
Chizma muallif tomonidan turli manbalar asosida tuzilgan. 
Ijtimoiy 
himoya 
dasturlari 
Nofaol 
ijtimoiy 
dasturlar 
Faol ijtimoiy 
dasturlar 
Pul ko‘rinishidagi ijtimoiy yordam
Natura shaklidagi ijtimoiy yordam 
Imtiyozlar 

---

256 
ko‗maklashish maqsadida Ming yillik rivojlanish maqsadlari doirasida 
ma‘lum bir majburiyatlarni o‗z zimmasiga olgan. Xalqaro hamjamiyat, 
jumladan, BMTning turli tarkibiy tuzilmalari bu borada moliyaviy 
yordam berish va mamlakatimizdagi davlat va nodavlat tashkilotlar bilan 
hamkorlik qilish orqali ko‗maklashishga hozir. Mamlakatimizda aholini 
samarali himoya qilishga yo‗naltirilgan maqsadli chora-tadbirlar hamda 
barqaror iqtisodiy o‗sish va bandlik sur‘atlari aholi farovonligini 
oshirishni ta‘minlamoqda. 
Iqtisodiy adabiyotlarda keltirilgan ta‘riflarga ko‗ra aholini ijtimoiy 
himoya qilish tizimi – bu moddiy yordam ko‗rsatish maqsadida 
aholining turli ijtimoiy-demografik va kasb guruhlari, shuningdek, davlat 
uchun alohida xizmat ko‗rsatgan fuqarolarga taqdim etiladigan ijtimoiy 
pensiya, nafaqa, kompensatsiya, subsidiya va imtiyozlar tizimidir. 
Mamlakat iqtisodchilarning fikrlariga ko‗ra aholini manzilli 
ijtimoiy himoya qilish – bu aholining, asosan, muhtoj va nochor 
qatlamlarini ijtimoiy va moddiy jihatdan qo‗llab-quvvatlashga qaratilgan 
tizim sifatida keltirilgan. 
Fikrimizcha aholini manzilli ijtimoiy himoya qilish – bu 
mamlakatning muhtoj va nochor aholi qatlamlarini ijtimoiy va moddiy 
jihatdan qo‗llab-quvvatlashga qaratilgan tizimdir.
Aholini ijtimoiy himoya qilish mexanizmi deganda, me‘yoriy 
hujjatlar asosida aholini ijtimoiy-iqtisodiy qo‗llab-quvvatlashni tashkil 
etishda qo‗llanadigan usullar majmuasini tushunish mumkin. 
O‗zbekistonda aholini ijtimoiy himoya qilishning mavjud barqaror 
mexanizmi jamiyatning himoyaga muhtoj qatlamlari, jumladan kam 
ta‘minlangan oilalar, yolg‗iz keksa-qariyalar, nogironlar, vaqtincha 
ishsizlar va yordamga muhtoj aholi vakillariga ijtimoiy yordam 
ko‗rsatish bilan izohlanadi. Tadqiqotlar ko‗rsatishicha, mamlakatdagi 
ijtimoiy islohotlar asosini tashkil qiluvchi aholining muayyan 
qatlamlarini ijtimoiy himoya qilishning samarali tizimiga o‗tilishi 
iqtisodiy taraqqiyotning strategik maqsadlariga mos keladi. 
―Keksalarni e‘zozlash yili‖ davlat dasturiga muvofiq 100 yoshga 
to‗lgan va undan oshgan shaxslarga munosib e‘tibor qaratish, 
pensionerlar, 1941–1945-yillardagi urush va mehnat fronti faxriylarini 
manzilli ijtimoiy himoya qilish va moddiy qo‗llab quvvatlashni 
kuchaytirish maqsadida 100 yoshga to‗lgan va undan oshgan fuqarolar
pensiyasiga 2015-yilning 1-mayidan boshlab eng kam ish haqining 
100%i miqdorida qo‗shimcha to‗lovlar to‗lana boshlandi. O‗zgalar 
parvarishiga muhtoj bo‗lgan yolg‗iz keksalar va nogironlarni asosiy 

---

257 
oziq-ovqat mahsulotlari va gigiyenik mahsulotlar bilan bepul ta‘minlash 
bo‗yicha Nizom tasdiqlandi va tovarlar tarkibi 15taga yetkazildi. Yolg‗iz 
yashayotgan keksa va nogiron kishilar turmushini baholash, o‗zgalar 
parvarishiga muhtoj bo‗lgan yolg‗iz keksalar va nogironlar uchun yakka 
tartibdagi dasturlar shakllari tasdiqlandi.
8.6.2-jadval