Toshkent moliya instituti "moliya" kafedrasi "davlat byudjeti"

Birinchidan
, mahalliy byudjetlar daromadlarini shakllantirishda barqarorlikni 
ta‘minlash, mahalliy hukumat organlarining soliqlarni yig‗ish, soliq bazalarini 
kengaytirish, byudjetga tushumlar yuzasidan boqimandalarni kamaytirishga bo‗lgan 
manfaatdorligini oshirish maqsadida tartibga soluvchi daromadlardan ajratmalarning 
ma‘lum davr mobaynida (3-5 yil ichida) o‗zgarmaydigan, barqaror, yagona 
normativlarini o‗rnatishni amaliyotga tadbiq etish lozim. 
Ikkinchidan
, xarajatlar bo‗yicha vakolatlarning aniq chegaralanmaganligi bois 
ko‗pchilik xarajatlarni amalga oshirish mahalliy hududlar zimmasiga tushadi, natijada 

---

77 
ko‗zlangan xarajatlarni to‗liq va samarali moliyalashtirish mumkin bo‗lmay qoladi, 
yuqoridan mahalliy byudjetlarning shakllanishi va ijro etilishi ustidan qattiq nazorat 
o‗rnatilgani bilan mahalliy ijroiya organlarning mas‘uliyati va javobgarligi pasayadi. 
Uchinchidan,
hududlarning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish darajasini hisobga 
olgan holda yagona uslubiyot bo‗yicha byudjet transfertlarini qo‗llash, mahalliy 
byudjetlarni gorizontal va vertikal muvofiqlashtirish, quyi byudjetlar uchun yuqori 
byudjetlardan moliyaviy resurslarni undirib olish amaliyotidan voz kechish, bundagi 
subyektiv omillarni bartaraf etish. 
Umuman olganda, byudjetlararo munosabatlarni yaxshilash, byudjetga 
tushumlarning barqarorligini ta‘minlash, mahalliy byudjetlar daromadlarini va daromad 
bazalarini mustahkamlash, byudjetlararo transfertlar tizimini takomillashtirish 
borasidagi horijiy tajribani o‗rganish va uning ijobiy jihatlarini O‗zbekiston byudjet 
amaliyoti sharoitiga mos holda tadbiq etish masalalari bugungi kunda ham o‗z 
dolzarbligini yo‗qotgani yo‗q. 
Mavzuni mustahkamlash uchun savollar
1.
Byudjetlararo munosabatlarning zarurligi va mohiyati nimada? 
2.
Byudjetlararo munosabatlarni tashkil etishning huquqiy-me‘yoriy 
asoslariga nimalar kiradi? 
3.
Byudjetlararo munosabatlarni muvofiqlashtirishning zaururligi nimada? 
4.
Byudjetlararo munosabatlarni muvofiqlashtirishda markaziy va mahalliy 
davdat hokimiyati organlari faoliyatida qanday muammolar mavjud va ularni hal 
etish yo‗llari qanday? 
5.
Byudjetlararo munosabatlar tizimida respublika byudjetidan mahalliy 
byudjetlarga ajratmalarning ahamiyatini nimalarda izohlash mumkin? 
6.
Viloyat moliya boshqarmalarining byudjetlararo munosabatlardagi 
vakolatlari qanday? 
7.
Quyi byudjet bo‗g‗inlari faoliyatiga qo‗yilgan cheklovlarning ahamiyati 
qanday? 
8.
O‗zaro hisob-kitoblar tarzida respublika byudjetidan mahalliy 
byudjetlarga tushadigan mablag‗larning xususiyatlarini izohlang. 
9.
Byudjetlararo munosabatlar tizimiga oid boy xorijiy tajribalardan 
foydalanish zarurligi nimada?