2-Mavzu. Sotsiologiya fanining strukturasi Reja: Sotsiologiya fani strukturasining tarkibiy qismlari 2

Amaliy  sotsiologiya  nazariy  va  amaliy  tadqiqotlarning  natijalarini  qanday 

qilib tahlil qilish, qanday uslub va vositalar orqali ularni tushuntirish yo‘llarini ishlab 

chiqadi.  Amaliy  sotsiologiya  jamiyat  hayotida  bevosita  sodir  bo‘layotgan  dolzarb 

sotsial muammolarni tadqiq etuvchi metodlar, metodologiyalar va metodikalarni o‘z 

ichiga  oladi  va  amaliy  tavsiyalar  ishlab  chiqishga  qaratilgan  bo‘ladi.  U  XX  asr 

boshlarida empirik tadqiqotlar asosida shakllandi. 

Amaliy  sotsiologiya  tizimida  ham  nazariy,  ham  empirik  bilimlar  mavjud 

bo‘lib, ular ijtimoiy hayotning turli sohalari faoliyatini takomillashtirish maqsadida 

amaliy  tadqiqotlarning  natijalari  asosida  amaliy  tavsiyanomalar  ishlab  chiqadi.  U 

nafaqat  tayyor  bilimlarni  ishlatadi,  balki  yangi  nazariy,  metodologik  bilimlarni 

shakllantiradi.  Amaliy  sotsiologiya  fundamental  sotsiologiyaning  amaliy 

samaradorligi  masalalarini  hal  qilish,  yangi  muammolarni  o‘rtaga  qo‘yish  orqali 

fundamental tadqiqotlarning rivojiga turki beradi. 

Sotsiologiyada  sotsiologik  tadqiqotlar  shartli  ravishda  nazariy  va  amaliy 

turlarga  ajratiladi.  Sotsiologiyada  nazariy  tadqiqotlar  natijasida  nazariyaning  turli 

darajasini  ajratib  ko‘rsatish  mumkin:umumsotsiologik  nazariyalar,  mahsus 

nazariyalar, xususiy nazariyalar. 

Empirik  tadqiqotlar  deyilganida,  bilimlarni  tajriba  orqali  olish  tushuniladi. 

Empirik sotsiologik tadqiqotlarning ob’yekti – ijtimoiy hayotning mikrojaaryonlari, 

insonlarning  harakatlari,  tafakkur  tarzi,  fikri  va  munosabatlari.  Ularning  asosiy 

---

13 

 

maqsadi  sotsial  guruhlar,  individlar,  tashkilotlar  muammolarini,  ya'ni  jonli  sotsial 

muammolarni bevosita o‘rganishdan iborat.