A n V a r c h o r iy e V

q inlashuvi, aralashuvi va q o 'sh ilu v in in g natijasi edi.
S h u n d ay q ilib, D a n te A ligerin in g falsafiy-adabiy m erosi ajib
bir yaxlitlikni tashkil etadik i, u m erosda Y evropa R enessan s
davrining yangi, ilg'or fikrlash m ad an iyati o 'z ifodasini top d i.
X ristian aqidalarini o'zgarm as, m utlaq haqiqat deb bilgan D an te
ayni paytda ilo h iy lik va in so n iy lik n i, ular orasidagi m u n osabat-
la m i yan gich a talqin etadi. U ushbu ibtidolarni bir-biriga qara-
m a-qarsh i q o'ym ayd i, a k sin ch a, u la m i yaxlit, o 'za ro aloqad or-
likda b o 'lgan birlik deb ta ’riflaydi. X u d o n i in son ijodiy im k o n i-
yatlariga qarshi q o'yib b o 'lm a y d i. In son oqibat b o 'lsa , uning
sababi bir to m o n d a n X u d o , ik k in ch i to m o n d a n esa tabiatdir.
Shu sababli rohat-farog'atga erish ish n in g ikki yo'li mavjud: fa l-
1 Qarang: 
S u la y m o n o v a F .
Sharq va G ‘arb. Toshkent, 1997, 377—378-ljetlar.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

safiy p an d -u nasihatlar, y a ’ni in son aq l-idroki, ham da «ruhiy
p an d -u nasihatlar», y a ’ni M uq add as Ruh o ‘gitlari. In sond agi
iloh iylik haqidagi o ‘rta asr a n ’analariga zid m ulohazalari tufayli
D a n te tom istlar tanqidiga d u ch o r b o'ld i.
D a n te insonparvarligi faqirona hayotni rad etadi, unda inson
qudratiga ish o n c h m u jassam lash gan . 
In so n o 'z b axtini, o 'z
taqdirini o 'z q o'li bilan yaratadi. O 'zin in g b axt-saodatga eri-
sh ish i u ch u n o 'z i m u tasad di, o 'z i m a s’ul. B uning uchun in so n
o 'z shaxsining im koniyatlariga tayan m og'i lozim . Birovning b o y li-
giga yoxud m eros tufayli q o'lg a kiritilgan m o l-u m ulkka k o'z