Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Ўзбекистои Ресиубликаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги

Меъдадаги безлар шира ажратади. Таркибида хлорид кислота (НС1) ва
ферментлар (пенсин, химозин, липаза, шилимшиқ ва б.) мавжуд. Овқат
моддаси бўлмаса шира жуда кам ажралади. Шира овқат ейилгач 5-10
дақиқадан сўнг ажрала бошлайди. Нон учун 10 соатгача, гўштга 8 с, сут
учуп 6 соатгача шира ажралиши давом этади.
Ширадаги НС1 нинг аҳамияти катта — микробларни ўлдиради (сил
таёқчасидан бошқа), овқатни 12 бармок ичакка ўтишини таъминлайди ва
бошқалар. Баъзи моддалар шира ажралишини яхшилайди (сув, гўшт,
сабзавот ва б.), баъзилари (ёғ, кучли қанд эритмаси, ош тузи ва б.)
сусайтиради.
Меъдада ҳар доим майда ва йирик тоник ва перисталтик харакатлар
бўлиб туради. Бўш вақтида ҳар 60-80 дақиқада, 10-15 дақиқа давомида
қисқариб туради. Шунда киши очлик сезади. Меъдада ичаклардаги
сингари автоматик қисқариш учун импульслар пайдо бўлиб туради. Шира
ажралишини, нерв тизими, гастрин гармонлари тартибга солиб туради.
ИЧАКЛАР — бошлангичи 12 бармоқ ичак, сўнгра ингичка ичак
бўлиб, унда оч ичак (40%) ва ёнбош ичак (60%) тафовут этилади. Ингичка
ичак (5-7 метр) тугаб, йўғон ичак бошланишида кўр ичак (кичкинагина
ўсиқча — «аппендикс») жойлашган. Агарда у яллигланса «аппендицит»
дейилади. Шу жойдан йўғон ичак (1,5-2 метр) бошланиб, юқорига
кўтарилади, горизонтал юриб, пастга томон йўлланади. У кориннинг орқа
томон деворига боғланган ҳолда бўлади. Тақасимон шаклда бўлгани учун
орасида меъда ости бези жойлашади. Сўнгра йўғон ичак сигмасимон (8
шаклида) ва тўгри ичак ҳолатида тугайди.
Ичаклардаги перисталтик харакатлар юкоридан бошланиб пастга
томон давом этади. Шунинг учун овқат моддалари пастга қараб йўналади.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---