Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Ўзбекистои Ресиубликаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги

7-расм. Катта ва кичик қон айланиши
I. Қон айланиш тизими. 
1. 
Пастки копка вена. 2. Дарвоча 
вена. 
3-жигар 
венаси. 
4- 
Лимфатик томир. 5-Унг юрак 
қоринчаси. 
6-Ўнг 
юрак 
булмачаси. 7-Ўпка артерияси. 
8-Юқориги 
қопқа 
вена. 
9- 
Аортанинт бош ва тананинг 
юқори кисмидаги шохчалари. 
10 Ўпка веналари (ҳар икки 
қисмида). 
11. 
Чап 
юрак 
булмачаси. 
12. 
Чап 
юрак 
қоринчаси 13. Кўкрак аортаси.
14. Аортанинг корин қисмидаги 
шохчалари. 
15. 
Қорин 
аортасининг 
иккита 
ёнбош 
артерияларга бўлиниши. 16. Бош 
ва қўллар артерияси ва венаси. 
17. 
Бўкса 
(тоз) 
ва 
оёқлар 
артерияси ҳамда венаси.
П. Қон айланишининг скелет 
суяклари 
соясидаги 
схемаси. 
Эслатма: 
қизил-артерия, 
кўк 
вена, 
кизгиш-кўк 
жигарранг 
қопқа венаси, сариқ лимфатик 
томирлар.
Қон миқцорини 2 дан ёки 3 дан (1/2-1/3) бир қисмини йўкотиш 
организмни ўлимга олиб бориши мумкин. Бундай шароитларда зудлик 
билан қон ёки ўрнини босувчи суюқликлардан қуйиш керак бўлади.
Периферик қон суюк кисм яъни плазма ҳамда унда сузиб юрган 
шаклли элементлар ёки кон хужайралари бўлмиш эритроцитлар, 
лейкоцитлар, тромбоцитлардан иборатдир.
Қон 2 кисмдан суюқ (плазма-55%) ҳамда куюк (шаклли элемкнтлар- 
45%) кисмдан иборатдир.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Қоннинг шаклли элементларига 
ЭРИТРОЦИТЛАР, ЛЕЙКОЦИТЛАР
ва 
ТРОМБОЦИТЛАР
киради (расм-8).
1 мм3 конда эркакларда 4,5-5,5 миллион, аёлларда 3,7-4,7 млн. 
чақалоқларда 6 млп. гача, қарияларда 4 млн. дап кам эритроцит бўлади.
Эригроцитларнинг ичида гемоглабин оқсили бўлиб, у ўз таркибида 
темир элементини тутади. Гемоглабин ўзида 4 та темир тутади. Темир 
олвеолаларда ўзига кислородни (СЬ) бириктириб, кон орқали тўкима- 
ҳужайраларга узатади ва у ердан ўрнига карбонат ангидридни (ССЬ ни) 
олиб, ўпка оркали чиқариб юборади.
ГЕМ ОГЛАБИН
кислород 
( 0 2) 
молекуласини 
ҳамда 
карбонат 
ангидриди (С 0 2) ва бошка газларни хам ўзига бириктириш ва кайтариш 
хусусиятига эга.
Одам организмида 5 
граммча темир бор. 
Унинг 3 
грамми 
гемоглобинда, 1 грамми миоглобинда (мускулларда) ва 1 грамми депода -
заҳирада (жигар, қораталоқ, кўмикларда) бўлади.
ЛЕЙКОЦИТЛАРнипг
бир қанча турлари мавжуд. Лейкоцитларнинг 
вазифалари талайгина бўлиб, асосан организмда химояловчи ролни 
бажаради.