Musiqa nazariyasi

murakkab yoki aniqrog‘i, tarkibiy
shakl deyish 
mumkin. Biroq, qismlarning rivojlanishi 
nostrukturaviy, nodavriy, nisbatan 
erkin
ham bо‘lishi uchrab turadi (bu qadimiy rivojlantirilgan ikki qismli shakllar 
uchun, ayniqsa, Bax prelyudiyalari uchun xosdir). Shunday qilib, rivojlantirilgan 
ikki qismli
 
shaklning ikki xilini
, ya’ni strukturaviy va nostrukturaviy (erkin) 
rivojlanishdagi shakllarni 
ajrata bilish kerak
.
 Asosiy qismlarning ajratilishi
,
 
ayniqsa, birinchi qismning takrorlash 
belgilari bilan qaytarilishida ta’kidlanadi. Shu bilan birga, kо‘pincha ikkinchi qism 
ham takrorlanadi. Birinchi qism takrorlanmagan hollarda, uning oxiri 
rivojlanishning vaqtinchalik yakuni bilan aniqlanadi. Uning belgilari: aniq 
ifodalangan kadensiyalash, sezura yoki harakatning tо‘liq tо‘xtatilishidir.
Qismlarining chegaralari aniq bо‘lmagan muttasilroq rivojlanish ham 
uchraydi. Biroq ikki qismli shakl haqida faqatgina rivojlanishdagi birinchi bosqich 

---

75 
yakuni aniq namoyon bо‘lib, keyin yangi ikkinchi bosqich boshlanishi 
kuzatilgandagina aytish mumkin. 
Rivojlantirilgan ikki qismli shakl turlari
undagi ikkinchi qism mazmuni 
orqali aniqlanadi. Odatda unda birinchi qism mavzu materialining keyingi 
rivojlanishini kuzatish mumkin — A+A
1
. Ba’zida ikkinchi qismdagi rivojlov 
birinchi qism rivojiga nihoyatda о‘xshash bо‘ladi. Aynan shu fakturada, 
modulyatsion rejada ayrim о‘zgarishlarga ega bо‘lgan birinchi qismning takrori 
sifatida kо‘rish mumkin. Lekin, kо‘p hollarda ikkinchi qism rivojlanishiga sezilarli 
о‘zgartirishlar kiritiladi. 
Ayniqsa, klassik uslubgacha bо‘lgan davr musiqasi uchun xos bо‘lgan