Б. А. Сулаймонов, Б. С. Болтаев, Р. Ш. Тиллаев, Ш. Х. Абдуалимов кузги буғдой ва ғЎЗА

Ғўзани чилпиш муддатларининг пахта
ҳосилига таъсири
Чилпиш муддатлари
Ғўзани бўйи
, 
см
Қўшимча пахта
ҳосили
, 
ц
/
га
Назорат -чилпиш
ўтказилмаганда
115 - 122
0
Ҳосил шохлари 10-11та
бўлганда чилпиш
65-70
1,7-2,0
Ҳосил шохлари 12-13та
бўлганда чилпиш
80-85
3,0-3,5
Ҳосил шохлари 14-15та
бўлганда чилпиш
90-100
6,0-8,0
Чилпишдан кейин озиқа моддалар ўсув шохлари ўрнига 
ҳосил органларига йўналади, 3-4 дона кўп кўсак ҳосил 
бўлади, битта кўсакдаги пахта вазни 0,3-0,5 г ортади, кўсак 
қурти билан зарарланиши 50-60% камаяди, дефолиация 
самарадорлиги ортиб, барги яхши тўкилади. 

---

107 
Ғўзани ўз муддатида ва сифатли чилпиш жуда катта 
меҳнат ва харажат эвазига етиштирилаѐтган ҳосилнинг 
сақлаб қолинишига ва унинг кўпайишига, сифатининг 
яхшиланишига, эртаги пахта салмоғи ортишига олиб келса, 
аксинча унинг кечиктирилиши ѐки сифатсиз ва чала 
ўтказилиши ѐхуд умуман ўтказмаслик оқибатида пахта 
ҳосили 15-20% камайиб, пишиб етилиши 7-10 кунга кечикиб, 
кўсаклари кичрайиб, вазни камаяди, ғўза сербарг бўлиб, 
ҳашаротлар кўп зарар етказади, кўсаклар қобиғи қалинлашиб, 
очилиши кечикади ва йиғим-терим даври чўзилади, 
ҳосилдорлик 8-10 ц/га камаяди (6-жадвал). 
Далаларда тупроқ-иқлим шароити, ғўзанинг ўсиш-
ривожланиш ҳолати, кўчат қалинлиги ҳамда навларга қараб, 
унумдорлиги юқори ва ўртача тупроқларда 12-13 ҳосил 
шохида, унумдорлиги паст ерларда 11-12 ҳосил шохи 
тўпланганда чилпиш ўтказиш энг қулай муддат ҳисобланади. 
Ғўза қўшқатор экилган далаларда 10-11 ҳосил шохида 
чилпиш тавсия этилади. Чилпишнинг қўлда, механик ва 
кимѐвий усуллари мавжуд.