|
10
Июнь
17
ulushiga qarab haq to‘lanishi, bu kasbdagi ijodiy sharoitga, mehnat unumdorligiga qarab
farqlanib. borishini. ko‘rish. mumkin. bo‘ladi.. Kasblarni. paydo. bo‘lishi. va. insonni. unga. bo‘lgan.
ehtiyojini borligi - bu insoniyatni va jamiyatni yashashining, hayot kechirish jarayonlarining
ko‘rinishi.va.kelajagi.hisoblanadi..Kasb.va.kasb.psixologiyasi.o‘zining.tadqiqot.sohasi.bilan.eng.
muhim.amaliy.ishni.hayotga.tadbiq.etib.boradi..Bu.yuqorida.ko‘rsatganimizdek,.inson.va.kasb.
o‘rtasidagi munosabatlami o‘rganish orqali insonni kasbga tayyorlaydi, uning imkoniyatlarini va
qiziqishlarini o‘rganish orqali unga ma’lum bir kasblar haqida bilimlar berib boradi va o‘ziga
qiziq. tuyulgan. kasbni. egallashga. yo‘l. -. yo‘riqlar. ko‘rsatadi.. Bu. kabi. ko‘plab. misollami,. ya’ni.
insonni kasbga o‘rgatish, kasbga xos bo‘lgan sir asrorlami singdirish insoniyat tarixida ko‘plab
uchraydi..insoniyat.o‘zi.yashayotgan.jamiyatni.bir.butunlikda,.yaxlitlikda.hayot.kechirishi.uchun.
o‘z. imkoniyatlaridan. kelib. chiqib. har. doim. kasblarni. tanlab. borgan.. Bu. bilan. birga. insonda.
shu. kasbga. xos. ruhiyat. ham. o‘zgarib. boradi.. inson. va. kasb. o‘rtasidagi. aloqa. insonni. mehnat.
jarayoni. bilan. bog‘liq. holda. shakllanib. borgan.. Kasblarni. har. xil. yo‘sinda. guruhlarga. ajratilar.
ekan,.E.a..Klimov.bo‘yicha.beshta.guruhni.ko‘rsatish.mumkin.bo‘ladi,.Bular:.1).inson.-.texnika;.
2). inson. -. inson;. 3). -inson. -. tabiat;. 4). inson. -. belgili. tizim;. 5). inson. -. badiiy. obraz.. Bu. esa.
insonning qiziqishlaridan kelib chiqqan holda kasblami shu beshta yo‘nalishga ajratishga olib
keladi..Kasb.tanlayotgan.insonlar.tanlov.aynan.shu.beshta.yo‘nalish.bo‘yicha.sodir.bo‘ladi..0.‘sib.
kelayotgan.yosh.avlod.o‘zining.qiziqishlari.bilan.bir.-.birlaridan.ajralib.turadi..Ba’zi.bir.yoshlar.
texnikaga,. ayrimlar. insonni. o‘ziga. va. yana. boshqalar. tabiatga. qiziqadilar.. ulaming. qizqishlari.
shu. sohalarga. tegishli. bo‘lgan. kasblami. tanlashiga. olib. keladi.. Bu. esa. ulaming. qiziqishlari.
xilma.-.xilligini.ko‘rsatadi..Kasb.psixologiyasi.fanini.mustaqil.fan.sifatida.shakllanishiga.chet.
el. psixologlari. salmoqli. hissalarini. qo‘shganlar.. Bular. Bomemann. E,.Borow. H,.. Daheim. H.J,..
crites.J.O.,.Hess.H.a.,.Holland.J.l.,.Jaide.W.,ries.H..va.shu.kabilardir..crites.J.O.Vocational.
psychology.:The.study.of.vocational.and.development..New.York.1969.,.super.D.E,.Bonn.M.J..
Occupational.psychology..london.1971.asarlari.kasb.psixologiyasini.o‘rganishga.qaratilgandir..
Kasb.tanlashning.psixologik.tomonlari.D.E..syuper.izlanishlarida.ko‘zga.tashlanadi..u.kasbiy.
yo‘nalishning.yangi.o‘ziga.xos.nazariyasini.va.tomonlarini.ishlab.chiqdi..u.kasb.tanlashni.kasbiy.
yo‘nalishning.bir.ko‘rinishi.deb.tushunadi..[38,.9..].Bu.va.boshqa.asarlardan.keng.foydalangan.
E.f.. zeer. kasb. psixologiyasini. tarixini. va. rivojlanish. etaplarini. qarab. chiqqandir..albatta. chet.
elda o‘rganilgan kasb psixologiyasi o‘zining o‘rganilishi jihatidan ayrim aniq ishlab chiqarish
bilan.bog‘liq.yo‘nalishlami.o‘rgangan..0.‘z.jamiyatini.o‘rgangan.bu.asarlarda.faqat.o‘z.jamiyatiga.
xizmat.qiladigan.qirralamigina.ochib.bergan..Deylik,.bu.olimlar.harbiy.sohaga.kadrlar.tanlashni,.
o‘qishda. talabani. qaysi. sohaga. layoqati. borligini,. meditsinaga. xos. tadqiqotlami. o‘rganganlar..
shuning. uchun. bu. asarlardan. to‘la. foydalana. olmaymiz.. ularda. maxsus. yo‘nalishlar. tahlil.
qilingan..umum.kasbiy.psixologiya.masalalari.yetarlicha.ochib.berilmagan..
. rossiyalik. psixolog. E.. f.. zeer. kasbiy. psixologiyaning. izlanish. metodlari. sifatida. beshta.
guruh.usullarini.ko‘rsatadi.
Birinchi. -. shaxsni. kasbni. egallash. bilan. bog‘liq. psixologik. xususiyatlami. ta’riflab. berish..
Buning. uchun. longityud,. so‘rov. usullari. (anketa,. intervyu),. psixo-biografiya. ma’qul. deb.
hisoblanadi..zeer.E..f..bulami.genetik.usulga.tegishli.deb.belgilaydi.
ikkinchi.-.kasbni.psixologik.xarakteristikasi..Kasbni.psixologik.mazmunini.o‘rganish,.faoliyat.
mahsulotlarini o‘rganish, mehnat usullarini o‘rganish, hujjatlami tahlil qilish so‘rovli kuzatish,
professografiya. kabilar. orqali. bilish. mumkin.. Bu. guruh. usullari. proksimetrik. usullar. deyiladi..
Ulami kasb psixologiyasi uchun guruhlashni katta ahamiyati boiib, ko‘pqirrali metodlami
tizimlashtirishga.yordam.beradi..
Uchinchi - kasbiy ahamiyatga ega boigan ko‘rsatkichlami, shaxsning va faoliyatning belgilarini
oichash..Bu.izlanish.vazifalarini.yechishda.maxsus.qobiliyatlar.testi,.taiim.,.o‘rgatish.va.yutuqlarga.
asoslangan.testlaridan.foydalaniladi..Bundan.tashqari.kasbiy.qiziqishga,.qadriyatlarga.asoslanish.
va.kasbiy.ustanovkalarga.tegishli.so‘rovnomalardan.foydalaniladi..Bu.uslubni.psixometrik.deb.
ataladi.
To‘rtinchi- bu kasbni egallashdagi mexanizmlar, Qonuniyatlar va xususiyatlami tushuntirib
beradi.. Bu. vazifalami. eksperimentlar. asosida. yechiladi,. ya’ni. laboratoriya,. modellashtirish. va.
tabiiy.eksperimentlar.asosida.
.Beshinchi.-.bu.usul.izlanishni.sonlarda.o‘tkazilishiga.asoslanadi..ularga.matematik.ishlovlar.
tegishli.boiib,.ular.dispersion,.korrelyatsion,.omilliy.tahlil.va.boshqalar.hisoblanadi..
. Kasb. tanlash. bilan. bogiiq. boigan. muhim. metodlardan. biri. bu. test. usuli. hisoblanadi.. Kasb.
429
Do'stlaringiz bilan baham: |
