10
Июнь
17
ЗЎРАВОНЛИККА УЧРАГАН АЁЛЛАРДА СТРЕССГА БАРДОШЛИЛИК
ХУСУСИЯТЛАРИНИ ШАКЛЛАНТИРИШНИНГ НАЗАРИЙ ЖИҲАТЛАРИ
Султонова Машҳура Рустамбоевна
УрДУ амалиётчи-психологи,
ЎзМУ-мустақил тадқиқотчиси
Телефон:+998(97)5132532
Mashhura_Sultonova@inbox.ru
Аннотация:
Мақолада.оилавий.зўравонлик.унинг.аёллар.психологиясига.салбий.таъсири,.
стресс.ва.унинг.юзага.келиш.шартлари,.аёлларнинг.психологик.ҳимоя.механизмлари.баён.
қилинган.
Калит сўзлар:
.Оилавий.зўравонлик,.копинг.стратегиялар,.химоя.механизмлари,.стресс.
омиллари,.эмоционал.таъсирчанлик.
БМТ. Бош. ассамбилиясининг. 1967-йил. 7-ноябрдаги. 2263-резалюцияси. билан. эълон.
қилинган. “Аёлларга. нисбатан. камситишларга. бархам. бериш. тўғрисида”ги. деклораци
-
яга. мувофиқ. ҳотин-қизларга. нисбатан. тайзиқ. ва. зўравонликнинг. содир. этилиши. инсон.
ҳуқуқларининг. бузилишининг. жиддий. кўриниши. ҳисобланади.. Аёлларнинг. руҳий. сало
-
матлигига.ва.турмуш.тарзига.жиддий.таъсир.кўрсатади.Тажриба.шуни.кўрсатадики,.бун
-
га. оилада. бўлиб. турадиган. узоқ,. давомли. жанжаллар. ҳам. сабаб. бўлади[2.б.32].Мазкур.
жараёнларда. энг. кўп. жабрланувчи. позициясида. оиладаги. аёл. ва. болалар. азият. чекади
-
лар.Чунки,.эмоционал.таъсирчанлик.эркакларга.қараганда.аёллар.ва.болаларда.бир.мунча.
кучлироқдир.
Зўравонлик. ҳолатларида. аёлларда. ўзига. ва. атрофдагиларга. муносабатларда. бир. қатор.
ўзгаришлар.юзага.келади,.яъни.ўз.шахсиятини.таҳқирланиши,.шахсий.фазилатларига.сал
-
бий.таъсир.каби.ўз-.ўзига.бўлган.муносабатларда.ички.қарама-.қаршиликлар.юзага.келса,.
атрофдагиларга. ишончсизлик,. ўзини. изоляцияда. тутишга. ҳаракат. қилиш,. атрофдагилар.
билан. мулоқот. кўникмасининг. камлиги. каби. ташқи. омиллар. кузатилади.. Аёлларнинг. бу.
хатти-ҳаракатлари.ижтимоий.адаптациянинг.камлиги.белгиси.ҳисобланади.
Зўравонлик.ҳолатларини.ўрганган.олим.“жабрлануви”.аёллар.феноменини.асосий.саба
-
би.“жабрланувчи”ларнинг.ўзлари.деб.билишади[3.б.4].
“Правакацион”,. “Бўйсунувчи”,. “Ҳаддан. ташқари. ташвишланувчи”,. “Муносабатларга.
қарамлик”,.“Мураккаб.руҳий.холат”,.“Ўрганилган.хулқ-.атвор.нормалари.тўплами”,.“Куч
-
ли.ички.зиддиятларга.мослашиш”.каби.турли.хил.позициялар.нафақат.хулқ-атворнинг.ме
-
ъёридан.ортиқ.қарамликни.номоён.бўлиши.сифатида,балки.ўзаро.оилавий.муносабатлар,.
дисфункционал. оила. моделига. мисол. бўлади[3.б.4].Бундай. оилавий. муносабатлар. оила.
аъзоларининг. шахсий. хусусиятларига. салбий. таъсир. қилади.. Натижада. уларда. кўпчилик.
холларда,. ўз-. ўзини. англаш. ва. шахсий. ўсишга. бўлган. эҳтиёжлар. камаяди.Психологик.
тадқиқотлар. таҳлили. шуни. кўрсатадики,. оилалардаги. бундай. ҳолатлар. аёлларнинг. жаб
-
рланувчи.хулқ-.атворини.шаклланишига.сабаб.бўлади.[3.б.4].Бизнингча,.оилада.болалар
-
га.нисбатан.қўлланиладиган.кучли.таҳқирлаш.ва.жисмоний.зўравонлик.ҳам.кейинчалик,.
“Жабрланувчи”.позициясини.шаклланиши.учун.асос.бўлади.
Зўравонликка.учраган.аёллар.атрофдагиларнинг.уларга.қандай.муносабат.билдиришлари.
тўғрисида. аниқ. тасаввурга. эга. эмаслар. [3.б.4].. Бизнингча,. шунинг. учун. ҳам. улар.
атрофдагилар. билан. муносабатларда. ҳам. ўз. “Мен”ида. ҳам. ноаниқликни. ҳис. қилишади,.
шахсий.хисларини.ва.реакцияларини.бостиришга.ҳаракат.қилишади..Бу.эса.атрофдагилар.
билан.муносабатларда,мулоқот.жараёнида.ўзига.хос.психологик.тўсиқларни.юзага.келишига.
сабаб.бўлади.
Тадқиқотчиларнинг. кўрсатишича,. ўғил. болалар. қиз. болаларга. қараганда. қарама-
қаршилик.ва.қийинчиликларни.енгиб.ўтишда.кучлироқдир[4.б.78].Бу.давомли.стрессларга.
сабаб. бўлиши. мумкин.. Стресс-оғир,. мушкул. ёки. мураккаб. шароитларда. юзага. келувчи.
психиканинг. зўриқишидир.Стресснинг. юзага. келиш. сабаблари. қуйидагича:. инсон.
шуғилланадиган. фаолиятнинг. тури,. мазмуни,. мавжуд. шарт-шароитлар,. фаолиятнинг.
ташкилий. қисми. ва. экстремал. омиллар,. шунингдек. ташқи. муҳитни. инсоннинг. бор.
имкониятларидан. ортиғини. талаб. қилиши. [1.б.5].Ташқи. муҳитдаги. талабларнинг. инсон.
375
Do'stlaringiz bilan baham: |