‘z b e k is t n r e spu b L ik a si o L iy va ‘r t a maxsus

Nazorat savollari:
1. Materiallarga bo‘lgan talab (ehtiyoj) deb qanday ehtiyojga 
aytiladi?
2. Materiallarga bo‘lgan birlamchi ehtiyoj bu qanday ehtiyoj?
3. Ikkilamchi ehtiyoj deb qanday ehtiyojga aytiladi*
4. Uchlamchi ehtiyoj deb qanday ehtiyojga aytiladi*
5. Mavjud zaxiralami qanday hisobga olinishiga qarab mate­
riallarga bo‘lgan talab necha turga bo‘linadi?
69

---

24
- 
rasm. Har xil turdagiehtiyojlar orasidagibog‘liqliklar
5.3.Materiallarga bo‘lgan ehtiyojni aniqlash usullari
M ateriallarga boMgan talabni aniqlashning bir qancha usullari 
mavjud bo‘lib, ulardan ba’zilari 25 - rasmda ko‘rsatilgan.
Materiallarga bo‘lgan talabni determinar (analitik va sintetik) 
usuli birlamchi ehtiyojlar aniq bo‘lganida ikkilamchi talablarni 
aniqlashda qo‘llaniladi.
- tenglamani qurish usuli;
- zaxiralarni darajasi bo‘yicha joylashtirish usuli.
Ikkinchi usul har bir daraja zinasidagi ehtiyojlarni hisoblashda 
qo‘llaniladi.
Sintetik usul ehtiyojlarni ishlab chiqilishi kerak bo'lgan mah- 
sulot hajmiga qarab emas balki resurslar miqdoriga qarab aniqlashda 
qo‘llaniladi.
Determ inar usul yordamida ehtiyoj miqdorining taxminiy miq­
dori aniqlanadi va bunda yana qo‘shimcha ehtiyoj vujudga kelishi 
mumkin.
70

---

25 - rasm. Ehtiyoj miqdorini aniqlash usullari
Analitik usul ikki turga bo‘linadi:
Stoxastik 
usullar 
orqali 
ehtiyoj 
miqdori 
sarf-xarajatlar 
to ‘g ‘risidagi statistik m a’lumotlami tahlil qilish va qayta ishlash 
orqali aniqlanadi.
Logistikada 
ekspert 
baholash 
usullaridan 
ham 
keng 
foydalaniladi. Agar o ‘rganilayotgan jarayonlarga juda ko‘p omillar 
ta’sir etayotgan bo‘lsa yoki ba’zi ko‘rsatkichlami biron bir katta- 
likda o ‘lchashning iloji bo‘lmasa, ulaming ta’sir chegarasini 
aniqlash uchun ekspert baholash usullaridan foydalaniladi.