O’rta asr numizmatik materiallarning jamiyat ijtimoiy-iqtisodiy hayotini o’rganishdagi ahamiyati

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

55 
3. BOB. XONLIKLAR DAVRIDA NUMIZMATIKA 
 
3.1.
 
O’rta Osiyo xonliklarida zarb qilingan tangalar 
 
XVIII asrda O’rta Osiyoda o’zbek qabilalaridan chikkan kishilar 
xukmronlik qilgan uchta mustaqil xonlik tarkib topdi: Qo’qon xonligi, 
Buxoro xonligi va Xiva xonligi. Uchchala davlatda (ashrafiy yoki tilla), 
kumush (tanga). misdan pul tayyorlandi. Qo’qon xonligida 1876 yili pul 
chiqarish tuxtatilgan. Xorazshoxlar va Xiva xonligi davrida uzining xaqiqiy 
qiymatiga ega bo’lgan oltin. kumush va mis muomalada ishlatilgan. 
Xiva xonligida uch xil pullar muomalada bo’lgan:
1. 
"Tilla
" - oltin pul bo’lib. ikki xil shaklda va og’irlik miqdorida 
bo’lar edi. O’sha davr pul miqdorida 1 so’m 80 tiyinga teng, ikkinchisi 3 
so’m 60 tiyin deb belgilangan edi.
2. 
"Tanga"
- kumushdan ipshanib, bir tanga usha davr pul birligida 30 
pul birligi yoki 20 tiyin deb belgilangan.
3.
"Pul" 
- misdan ishlanadi. U pulga va tiyinga bo’linar edi. 
Kumushdan ishlangan tanga 
"oq tanga
" deb, misdan ishlangan pul 
"qora 
tanga
" deb yuritilar edi
."qora tanga
" o’zining qiymati jixatidan ok 
tanganiig 60 %ga teng edi. 
SHuningdek xonlikda
"shoyi", "Abbos shoyi". "yarim shoyi"
deb 
nomlangan pul birliklari xam ishlatilgan. Ularning qiymati 10 tiyindan 40
tiyingacha o’zgarib turgan. Bu pullarda odam rasmi tasvirlanmasdan arab 
imlosida qaysi xonlik tomonidan nechanchi yillarda zarb qilingani yozilar 
edi. 
Xiva oltinlari pullari maxalliy va chet eldan keltirilgan oltinlarga 
bo’linar edi. Xiva oltinlari o’zining yaltiroqligi, mustaxkamligi jixatidan 
ajralib turgan. Muomalada ko’p ishlatilgan kumush pullarni metallari Quyi 
Novgoroddan keltirilgan. 

---

56 
Xozirgi kunda Xiva xonligida zarb qilingan oltin, kumush, mis 
pullar va ularning qoliplari dunyoni ko’pgina mamlakatlari muzeylarida
saqlanmokda. Mas.: 
Moskva, Sankt-Pterburg, ayniqsa Xiva xonligi Rossiya 
tomonidan eabt etilgach uning qimmatbaxo buyumlarini birinchi navbatda 
oltin, kumush pullarini talash
. Rossiya jug’rofiya jamiyati vakili
sharqshunos