O`zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o`rtа mахsus tа‘lim

konteynerdagi ezilgan kakaoning sathi
, chunki jarayonning normal 
o'tishini ta'minlash uchun uni doimiy ravishda aralashtirish uchun yetkazib 
berish kerak; 
aralashmaning 
tarkibiy 
qismlarining 
temperaturasi
, 
xususan, 
konteynerdagi ezilgan kakaoni suyultirish uchun zarur bo'lgan temperatura 
- u aralashmaning tayyorlanish sifatiga ta'sir qiladi va keyingi bosqichga 
uzatishni osonlashtiradi; 
aralashtirgichdagi, aralashmaning sifatiga ta'sir qiluvchi, 
aralashmaning 
temperaturasi
; 
komponentlarni to'g'ri dozalash
; 
besh valli tegirmon vallarining temperaturasi
, chunki ishqalanish tufayli 
temperatura ko'tariladi, bu istalmagan hodisadir, shuning uchun ularni 
sovutish va massani isitishning oldini olish uchun vallar ichida sovuq suv 
aylanadi; 
besh valli tegirmonning gidrosilindrlaridagi bosim
- uning yordamida 
vallar orasidagi tirqish rostlanadi, bu esa o`z navbatida chiqishda ma'lum 
o`lchamdagi bo`laklarni olishda juda muhimdir. 
Ezilgan kakao bilan to`ldiriladigan E1 bunkerning sathini 0,1 dan 0,4 m gacha 
bo`lgan diapazonda nazorat qilish kerak, agar bu shart bajarilmasa, tarkibiy qismlarni 
etkazib berish to'xtaydi, bu retseptning buzilishiga olib keladi yoki idish haddan 
tashqari to`lib ketishiga va o`z navbatida aralashmaning yo'qotilishiga olib keladi. 
Bunga yo'l qo'ymaslik uchun bunkerda sath datchigi o'rnatilishi kerak, u sath 
signalizatoriga signal yuborishga xizmat qiladi. Yuqori yoki quyi sathga yetganda, 

---

12
datchik H1 nasosi dvigatelini o'chirish yoki yoqish haqida signal beradi. 
Bunker kakao massasining temperaturasini 60 dan 700 
o
C gacha bo'lgan 
oraliqda ushlab turish uchun qobiq bilan jihozlangan. Bu ko`rsatilgan talablarga rioya 
qilmaslik retsepturaning buzilishiga olib keladi. Isitish qobig`i-kollektorlaridan 
suvning chiqishini nazorat qilish orqali temperatura holatini avtomatik ravishda 
tartibga solish mumkin: temperatura, qobiqdan suvning chiqishini boshqaruvchi 
elektromagnit klapanga ta‘sir ko`rsatuvchi regulyatorga ulangan, datchik yordamida 
o'lchanadi. 
Aralashtirgichdagi temperaturani nazorat qilish aralashtirgich ichidagi 
temperaturaga qarab isitish agentining sarfini o'zgartirish orqali amalga oshirish 
mumkin. Elektromagnit klapanga ta‘sir qiluvchi regulyatorga ulangan datchik 
yordamida massani plastifikatsiya qilish uchun zarur bo'lgan 62-67 
o
C atrofidagi 
temperatura saqlanib turiladi. 
Datchiklar va ijro mexanizmlari o'rtasida nazorat, qayd va indikatsiya qilish 
uchun yagona mikroprotsessorli kontroller o'rnatiladi. Keluvchi signal yuqori va quyi 
chegaraviy qiymatlar bilan taqqoslanadi va nazorat qilish bo`yicha signali ishlab 
chiqiladi. 
Komponentlarni dozalash shesternyali nasos-dozatorlari va lentali dozatorlar 
yordamida hajmli usulda amalga oshiriladi. Komponent sarfini rostlash chastotali 
o`zgartgich yordamida amalga oshiriladi, boshqarish esa universal kontroller 
yordamida amalga oshiriladi. Komponentlarning miqdori dozatorlar ishchi 
organlarining aylanish chastotasi bilan belgilanadi. Retsepdagi komponentlarning 
nisbati o`rnatish moslamalari tomonidan belgilanadi (kg/soat): shakar- 160 ... 170, 
kakao moyi va ezilgan kakao 60 ... 300. 
Valiklar ichidagi temperaturani nazorat qilish, valik ichidagi temperaturaga 
mos ravishda, sovutish moddasining sarf tezligini o'zgartirish orqali amalga 
oshiriladi. Elektromagnit klapanga ta‘sir qiluvchi regulyatorga ulangan datchik 
yordamida, mashinaning uzluksiz ishlashi uchun zarur bo`lgan, 20-28 
o
C atrofidagi 
temperatura saqlanib turiladi. 
Mahsulotni maydalanish darajasini rostlash uchun valiklar orasidagi 

---

13
tirqishlarni o'zgartirish zarur. Tirqishlarni rostlash uchun valiklarni jipslash gidravlik 
tizimidagi gidrosilindrlardagi bosimni o'zgartirishi amalga oshirish kerak bo`ladi. 
O`zgartirishlarni o`lchash valiklarning har bir tomoni uchun uch juft gidrosilindrlarda 
alohida-alohida amalga oshiriladi. Elektromagnit klapanga ta‘sir qiluvchi 
regulyatorga ulangan datchik yordamida gidravlik nasos tomonidan yonaltiriladigan 
moy sarfi rostlanadi. 
Jadval ko`rinishida parametrlarning texnologik kartasini tuzamiz. 
Aralashma tayyorlash jarayoni parametrlarining texnologik kartasi 
Jadval 1 
2.2 Texnik vositalarini tanlash va avtomatlashtirish sxemasini tavsiflash 
Temperaturani nazorat qilish uchun biz birlamch o`zgartkich sifatida qarshilik 
termometrini tanlaymiz, uning ishlash printsipi temperatura o'zgarganda o'tkazgichlar 
va yarim o'tkazgichlarning elektr qarshiligini o'zgatirish xususiyatlariga asoslanadi. 
Sezgir element sifatida mis qo`llaniladi; bu juda qulay, chunki u arzon, yuqori 
temperaturali elektr qarshilik koeffitsientiga ega, uni toza holda osonlikcha olish 
mumkin. Qarshilik termometrlari uncha yuqori bo`lmagan temperaturalar uchun afzal 
Apparat 
Parametr 
Avtomatlashtirish tizimi 
funktsiyalari 
Nomi va 
o`lchamligi 
Nominal 
qiymat 
Chegaraviy 
qiymat 
Ezilgan 
kakao 
bunkeri 
Uzatilayotgan 
component 
temperaturasi, 
0
С 
65 
60…70 
Ko`rsatkich, qobiqdan issiqlik 
tashuvchining chiqishini nazorat 
qilish yordamida rostlash 
Uzatilayotgan 
component sathi, 
m 
0,3 
0,1…0,4 
Ko`rsatkich, signalizatsiya, nasos 
dvigatelini yoqish va o`chirish 
Dozatorlar 
Ezilgan kakao 
sarfi, kg/s 
165/200 
60…300 
Ko`rsatkich, qayd qilish, aylanish 
chastotasini o`zgartirish orqali 
rostlash 
Aralashtirgi
ch 
Aralashma 
temperaturasi, 
0
С 
65 
62…67 
Ko`rsatkich, isituvchi agentsarfini 
o`zgartirish orqali ristlash 

---

14
hisoblanadi, yuqori aniqlik va ishonchlilikka ega. 
Qarshilik termometri sifatida birxillashgan chiqish signaliga ega bo`lgan 
TSMU-Metran-274 termometrini tanlaymiz; bu ko`proq qulaylik yaratadi, chunki 
normalovchi o`zgartkichni o'rnatishga zarurat qolmaydi. 
Sath birxillashgan chiqish signaliga ega bo`lgan Metran-100-DG-1531 
markadagi gidrostatik sath o'lchagich bilan o'lchanadi. Uning ishlash printsipi 
suyuqlik ustunining bosimini yoki suyuqlikka botirilgan tanaga ta‘sir qiluvchi 
itaruvchi kuchni o'lchashga asoslangan. Ushbu turdagi sath o`lchagichdan 
foydalanish ham normallovchi o`zgartkichni o'rnatishni talab etmaydi. 
Bosimni nazorat qilish uchun birlamchi o`zgartkich sifatida birxillashgan 
chiqish signaliga ega Metran-43-DI-3173 markadagi ortiqcha bosimni o'lchash 
datchigini tanlaymiz. Ushbu manometrlar oziq-ovqat sanoatida juda keng tarqalgan. 
Bundan tashqari, bunday datchik etarlicha o'lchash diapazoniga ega, bu juda muhim, 
chunki retseptlar juda ko'p va ularning barchasi shokolad massasini har xil 
maydalashni anglatadi va shuning uchun turli bosim qiymatlari yordamida valiklar 
orasidagi tirqish rostlanadi. 
Valiklarning temperaturasini o'lchash uchun biz birxillashgan chiqish signaliga 
ega bo'lgan TXA-205 markali termoelektrik termometrni tanlaymiz. Bu termometr 
ikkita turli o'tkazgichlarning zanjirida hosil bo'ladigan termo-EYuK qiymatiga qarab 
temperaturani o'lchaydi. THAU graduirovkali termojuft (xromel-alumel termojuft) 
yuqori chidamlilikka va yaxshi chiziqli funktsiyaga ega. 
Jarayonni boshqarish Sh-9329 markadagi mikroprotsessorli ko'p funktsiyali 
asbob yordamida amalga oshiriladi. 
U ma'lumot to'plash, ishlov berish, boshqarish funktsiyalarini amalga oshirish, 
dasturlar asosida boshqarish, rostlash, avariyalarga qarshi himoya va bloklash 
tizimlari, issiqlik va energiya resurslarini hisobga olish tizimlari uchun mo'ljallangan. 
Asbob temperatura, bosim va boshqa fizik kattaliklarni o'lchash uchun 
mo'ljallangan. U joriy arxiv ma'lumotlarini raqamli shaklda, grafiklar va jadvallar 
ko'rinishida taqdim etadi. 
Texnik tavsiflari: rangli yoki monoxrom grafik 5.7" li displeyga ega; P3 yoki 

---

15
PID- rostlash; RS232/485 interfeysi; xotira: magnit disk (FDD), Compact Flash; 
tayyorlanish: chaqnash xavfsizligi; kanallar soni: 16; 32. 
Kirish signali: qarshilik termoo`zgartkichlar, termoelektrik o`zgartkichlar, 
shuningdek tok, kuchlanish yoki qarshilik ko'rinishidagi boshqa signal manbalari. 
Xatolik 0,1%. 
CT-2004V markadagi chastotali o`zgartkichlar o'zgaruvchan chastota 
drayverlarini yaratish uchun mo'ljallangan. Boshqarish ShIM-modulyatsiya 
yordamida vektorli usulda amalga oshiriladi. Tezlikni rostlash diapazoni 1:100. 
Rostlash aniqligi ±1 %. Avtomatik sozlash, tezlikni cheklash, tormozlash, PID 
regulyator, analogli chiqish va RS-232 interfeysi mavjud. Displey chastota, tok 
kuchlanishi, aylantirish momenti, o`rnatish ko`rsatkichlari, kodlar va xatolar haqida 
ma'lumot beradi. 
O`zgartkichlar quvvat, kuchlanish, ortiqcha tok, ortiqcha qizish va tezlikning 
ortib ketishlaridan himoya qiladi. 
E
1
rezervuaridagi kakao massasining temperaturasi birxillashgan chiqish 
signalli TSMU-Metran-274 markali qarshilik termometridan foydalanib o'lchanadi. 
Undagi birxillashgan (0 ... 5 mA) chiqish signali mikroprosessorli Sh-9329 ko'p 
funktsiyali asbobning analogli kirishiga beriladi. Asbobdan boshqaruv signali drenaj 
suvi trubkasiga o'rnatilgan ijrochi mexanizmga uzatiladi. 
Ushbu sxema quyidagicha ishlaydi. Suvning temperaturasi belgilangan 
ko`rsatkichdan ko'tarilganda klapan ochiladi, tushganda esa klapan yopiladi. 
E
1
rezervuaridagi suyuq komponentlar sathi 0 ... 5 mA shaklida birxillashgan 
signali chiqaruvchi Metran-100-DG markali gidrostatik sath o`lchagich yordamida 
o'lchanadi. Ushbu signal Sh-9329 ko'p funktsiyali asbobga uzatiladi, asbob signalni 
belgilangan yuqori va quyi chegaraviy qiymatlar bilan taqqoslaydi va boshqaruv 
signalini ishlab chiqadi. Boshqruv signali E
1
rezervuarning komponent etkazib berish 
trubkasida o'rnatilgan nasos elektr dviigateliga beriladi. 
Aralashtirgichdagi massa temperaturasi birxilashgan chiqish signalli TSMU 
Metran-274 markali qarshilik termometridan foydalanib o'lchanadi. Undagi 
birxillashgan (0 ... 5 mA) chiqish signali mikroprosessorli Sh-9329 ko'p funktsiyali 

---

16
asbobning analogli kirishiga beriladi. Asbobdan boshqaruv signali drenaj suvi 
trubkasiga o'rnatilgan ijrochi mexanizmga uzatiladi. 
Ushbu sxema quyidagicha ishlaydi. Suvning temperaturasi belgilangan 
ko`rsatkichdan ko'tarilganda klapan ochiladi, tushganda esa klapan yopiladi. 
Besh valli tegirmondagi massa temperaturasi THAU-205 markali termoelektrik 
termometr yordamida o'lchanadi. Undagi birxillashgan (0 ... 5 mA) chiqish signali 
mikroprosessorli Sh-9329 ko'p funktsiyali asbobning analogli kirishiga beriladi. 
Asbobdan boshqaruv signali drenaj suvi trubkasiga o'rnatilgan ijrochi mexanizmga 
uzatiladi. 
Ushbu sxema quyidagicha ishlaydi. Suvning temperaturasi belgilangan 
ko`rsatkichdan ko'tarilganda klapan ochiladi, tushganda esa klapan yopiladi. 
Besh valli tegirmondagi bosim Metran-43-DI-3173 markali ortiqcha bosimni 
o'lchash datchigi yordamida o'lchanadi. Datchik gidravlik nasos yordamida 
uzatiladigan moy ta'minoti liniyasida o'rnatilgan ijrochi mexanizmga ta‘sir 
ko`rsatuvchi regulyatorga ulangan. 
Tanlangan o`lchash vositalari tavsiflari 
TSMU Metran-274 markali qarshilik termometri 
Birxillashgan 
chiqish 
signalli 
analogli 
temperatura 
o`zgartkichi. Neytral va agressiv muhitlarning temperaturasini 
o'lchash uchun mo'ljallangan, uning himoya armatura materiallari 
korroziyaga chidamli. Birlamchi o`zgartkichning sezgir elementi va 
datchik kalligiga o'rnatilgan o'lchash o'zgartirgichi o'lchanayotgan 
temperature ko`rsatkichini birxillashgan o`zgarmas tok (DC) chiqish signaliga 
aylantiradi, bu esa qo'shimcha normalovchi o`zgartkichlardan foydalanmasdan 
jarayonlarni avtomatik boshqarish tizimini yaratishga imkon beradi. 

---

17
Ximoya armaturasining tayyorlanish 
kodi: