Universitetining jizzax filiali "psixologiya" fakulteti "psixologiya va gumanitar fanlar" kafedrasi

---

1 
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS 
TA’LIM VAZIRLIGI 
MIRZO ULUG‘BEK NOMIDAGI O‘ZBEKISTON MILLIY 
UNIVERSITETINING JIZZAX FILIALI 
 
 
 
 
“PSIXOLOGIYA” FAKULTETI
“PSIXOLOGIYA VA GUMANITAR FANLAR” KAFEDRASI
OILA PSIXOLOGIYASI YO‘NALISHI 212-20 GURUH TALABASI
MUSAYEVA MAFTUNANING
UMUMIY PSIXOLOGIYA

FANIDAN
 
Mavzu: “Shaxsning ma'naviy dunyosi” 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ilmiy rahbar: Umida Ibaydullayeva 
Jizzax-2022 

---

2 
MUNDARIJA 
Kirish……………………………………………………………….………………3 
I BOB. SHAXSNING MA’NAVIY DUNYOSI
1.1. “Shaxs” tushunchasi va shaxs rivojlanishining o’ziga xos xususiyatlari............5 
1.2. Jahon psixologiyasida shaxs nazariyalari……………………………….……...8 
II BOB. SHAXSNING SHAKLLANISH VA RIVOJLANISH XUSUSIYATLARI 
2.1. Shaxsning shakllanishi va rivojlanishi………………………………………..12 
2.2. Shaxs rivojlanishining gender xususiyatlari…………………………………..15 
2.3. Shaxs ijtimoiylashuvi…………………………………………………………17 
Xulosa……………………………………………………………………………..21 
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati………………………………………………..24 

---

3 
KIRISH 
“Agar mendan sizni nima qiynaydi?” deb so‘rasangiz,
farzandlarimizning ta’lim va tarbiyasi deb javob beraman. 
Sh.M.Mirziyoyev 
Ma’naviyat — insonning ruhiyatini, uning o’z-o’zini anglashi, didi, farosati, 
adolat bilan razillikni, yaxshilik bilan yomonlikni, go’zallik bilan xunuklikni, 
vazminlnk bilan joxillkni ajrata bilish qobiliyatini, aql-zakovatini, yuksak maqsad 
va g’oyalarni qo’ya bilish, ularni amalga oshirish uchun harakat qilish va intilish 
salohiyatidir. Albatta, bu ta’rif eng oxirgi, qiyomiga yetgan mukammal deb, 
aytishimiz mumkin emas. Ma’naviyat — taqdirning ehsoni emas. Ma’naviyat inson 
qalbida kamol topishi uchun u qalban va vijdonan, aql va qo’l bilan mehnat qilishi 
kerak. Ma’naviyat inson tug’ilishida ona suti, uning allasi, mehri, ajdodlar 
qadriyatlari ta’siri ostida shakllanadi. Uning shakllanishida oiladagi muhit, 
jamiyatdagi hamjihatlik, davlat olib boradigan siyosatdagi adolatparvarlik va 
insonparvarlikning qay darajada amal qilinishi asosiy o’rinni egallaydi. 
Ma’naviyat millatni taraqqiyotga yetaklovchi, davlatning qudratini oshiruvchi 
muhim omil sanaladi. Chunki qayerda, qaysi mamlakatda ma’naviyat yuksak 
darajada bo’lsa, o’sha joyda, o’sha mamlakatda johillik, hasadgo’ylik, beparvolik, 
xudbinlik, qalloblik, manmanlik, tekinxo’rlik, g’iybat qilishlik, ko’rolmaslik, 
yovlik, qo’poruvchilik, o’z Vatani va xalqiga nisbatan sotqinlik, tuhmat qilgan kabi 
salbiy illatlar, ma’naviyatsizlik ko’rinishlariga o’rin qolmaydi. Ma’naviyat har doim 
ma’rifat bilan uyg’un holatda rivojlanib boradi. Ma’rifat — bilish, bilim, tanish va 
ma’lumot, - degan ma’noni anglatadi. 
Ma’naviyatli odamlarning hammasi ham doimo ma’rifatli, shu bilan birga 
ma’rifatli, ilmli kishilarning ham hammasi yuksak ma’naviyatli bo’lavermaganlar. 
Shunday kishilarga qarata haqli ravishda olim bo’libdiku, ammo odam bo’lmabdi 
iborasi ishlatiladi. Boshqacha aytganda insonlar borki, olim emas. Olim bo’lmasa 
bo’lmas, ammo ma’naviyati yuksak olimlar borki, inson zotiga loyiq emas. Bunisi 
og’ir. Ulardan elga, yurtga foyda yo’q. Shuning uchun xalqimiz: «Olim bo’lma — 
odam bo’l», iborasini ishlatib kelgan. Ikkalasining uyg’unligi barkamollikni 

---

4 
ta’minlaydi. Ma’naviyat va ma’rifat bir-birini inkor etadi degani emas. Ma’naviyat 
va ma’rifat bir-biriga chambarchas bog’liqdir. Ular bir-birini quvvatlab, o’zaro 
ta’sirlanib rivojlanib boradi. 
Ma’naviy faoliyat va uning natijalarini hisobga oladigan umumiy madaniyat 
tizimining bir qismi ma’naviy madaniyat deyiladi. Bu adabiy, ilmiy, axloqiy va 
boshqa yo'nalishlarning kombinatsiyasini nazarda tutadi. Shaxsning ma'naviy 
madaniyati ichki dunyosining mazmunidir. Uning rivojlanishiga ko'ra, inson va 
jamiyatning dunyoqarashi, qarashlari va qadriyatlarini tushunish mumkin. 
Ma'naviy madaniyat asosiy tushunchalarni tashkil etuvchi juda ko'p sonli 
elementlarni o'z ichiga oladi.
1.
Umumiy axloqiy tamoyillar, ilmiy asoslash, til boyligi va boshqa unsurlar. 
Unga ta'sir qilishning iloji yo'q. 
2.
U ota-onalarning tarbiyasi va turli ta'lim muassasalarida o'z-o'zini tarbiyalash 
va o'qitish orqali olingan bilimlar tufayli shakllanadi. Uning yordami bilan 
hayotning turli jabhalariga o'z qarashlariga ega bo'lgan shaxsning shaxsiyati 
tarbiyalanadi. 
Ma'naviy madaniyatning boshqa sohalardan qanday farq qilishini yaxshiroq 
tushunish uchun ba'zi xususiyatlarni hisobga olish kerak. 
1.
Texnik va ijtimoiy soha bilan solishtirganda, ma'naviy manfaatsiz va foydasiz. 
Uning vazifasi foyda olish emas, balki insonni rivojlantirish va unga baxt berishdir. 
2.
Ma'naviy madaniyat - bu o'z fikringizni erkin ifoda etish imkoniyatidir. 
3.
Ma'naviyat nomoddiy sohalar bilan bog'liq bo'lib, individual qonunlarga 
muvofiq mavjud, shuning uchun uning voqelikka ta'sirini inkor etib bo'lmaydi. 
4.
Shaxsning ma'naviy madaniyati shaxs va jamiyatdagi har qanday ichki va 
tashqi o'zgarishlarga sezgir. Misol uchun, islohotlar yoki boshqa global o'zgarishlar 
paytida hamma madaniy rivojlanishni unutadi.