Qurilish materiallari va buyumlari

Beton qorishmasining texnikaviy xossalari
Beton va temirbeton konstruksiyalar tayyorlashda beton qorishmasining qulay 
joylanuvchanligi Yoki qulay qoliplanuvchanligi muxim ahamiyatga ega. Bunda beton qorishmasi 
tanlangan zichlashtirish usulida, yaxlitligini saqlagan holda, qolipga yaxshi (to‘liq) joylashishi 
nazarda tutiladi. Beton qorishmasining qulay joylanuvchanligi uning harakatchanligi, bikrligi (J) va 
bog‘lanuvchanligi orqali izohlash mumkin. Beton qorishmasining harakatchanligi qorishmaning 
strukturaviy mustahkamligiga, bikrlik qorishmaning dinamik oquvchanligiga (vyazkost) va 
bog‘lanuvchanlik esa qorishmaning suv ushlashlik qobiliyatiga bog‘liq bo‘ladi.
Beton qorishmasining suv ushlashlik qobiliyati quruq issiq iqlim sharoitida betonlash 
ishlarini olib borishda muxim ahamiyatga ega.
Harakatchanlik.
Beton qorishmasining harakatchanligi uning xususiy massasi ta’sirida 
harakatlanishini bildiradi va konus cho‘kishi (OK) bilan sm da ifodalanadi (12.3, a-rasm). Beton 
qorishmasining konus cho‘kishi ikki marta o‘tkazilgan tajribalar natijalarining o‘rtacha arifmetik 
miqdori bilan o‘lchanadi.
Konus cho‘kishi balandligi 300, ustki asosining diametri 100 va pastki asosining diametri 
200 mm bo‘lgan kesik konus shaklidagi tagsiz metall qolip vositasida aniqlanadi. Konus ichi 
avvaldan xo‘llangan bo‘lib, beton qorishmasi har biri 10 sm balandlikda bo‘lgan uchta qatlam bilan 
to‘ldiriladi. Har qaysi qatlam diametri 16 va uzunligi 600 mm va uchi yumaloq po‘lat tayoqcha 
bilan 25 marta sanchib zichlashtiriladi. Qolip ko‘tarilgach, hosil bo‘lgan beton konus xususiy 
massasiga ko‘ra cho‘kadi va aynan cho‘kish miqdori beton qorishmasining konus cho‘kishini 
ifodalaydi. Agar beton qorishmasining konus cho‘kishi nolga teng bo‘lsa, uning qulay 
joylanuvchanligi bikrlik bilan ifodalanadi.
Bikrlik. 
Beton qorishmasining bikrligi avvaldan qolipga quyib tayyorlangan beton 
qorishmasi konusining zichlashib, tekis holatga kelguncha sarf bo‘lgan vaqt (sekundda) bilan 
ifodalanadi. (12.3, b-rasm).