Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон миллий университети ҳ. П. Абулқосимов, М.Ҳ. Абулқосимов иқтисодиёт қисқача изоҳли луғат «noshirlik yog‘dusi»

Ялпи ички маҳсулот (ЯИМ) – йил давомида мамлакат 
ҳудудида ишлаб чиқарилган пировард маҳсулот ва хизмат
-
ларнинг бозор баҳоларидаги қиймати. Ялпи ички маҳсулотда 
мамлакат ҳудудида ишлаб чиқарилган барча маҳсулот ва хиз
-
матлар (бошқа мамлакатлар корхоналари, қўшма корхоналарда 
яратилган ҳамма товар ва хизматлар қўшилиб) ҳисобга олина
-
ди. Ҳозирги пайтда Ўзбекистонда ялпи ички маҳсулот кўрсат
-
кичи ҳисобга олинмоқда.
Ялпи капитал қўйилма – асосий капиталга сарфланган 
асосий жами маблағ.
Ялпи миллий маҳсулот (ЯММ) – миллий иқтисодиётда 
бир йил давомида вужудга келтирилган ва бевосита 

---

416
истеъмолчиларга бориб тушадиган пировард маҳсулот ва 
хизматларнинг бозор баҳоларидаги суммаси. Ялпи миллий 
маҳсулотга мамлакат ичидаги ва бошқа мамлакатлардаги 
миллий ишлаб чиқарувчилар вужудга келтирган маҳсулотлар 
қиймати киради.
Ялпи пул тушуми
– 
товар маҳсулоти, иш, хизмат ва 
моддий бойликларни сотишдан тушувчи пулнинг умумий 
миқдори.
Ялпи таклиф – мавжуд нарх даражасида сотиш мумкин 
бўлган, сотишга чиқарилган ва тайёрланган турли-туман то
-
варлар ва хизматларнинг умумий ҳажмидир.
Ялпи талаб – бу барча истеъмолчилар, яъни аҳоли, 
корхоналар ва давлат томонидан нархларнинг мавжуд дара
-
жасида сотиб олиш мумкин бўлган турли товарлар ва хиз
-
матларга бўлган талабнинг умумий ҳажмини ёки миллий 
иқтисодиётдаги реал пул даромадлари ҳажмини билдиради.
Ялпи соф фойда
 
– корхона ялпи даромадининг барча 
мажбурий тўловларни чиқариб ташлагандан сўнг корхона 
ихтиёрида қолувчи қисми.
Янги классик (неоклассик) йўналиш – Fарб иқтисодий 
адабиётида «Янги классик экономикс» деб аталади ва бу 
йўналиш асосида маржинализм ғоялари ётади. Буюк инг-
лиз иқтисодчиси А. Маршалл (1842–1894) номи билан 
боғлиқ. Шу даврда «Сиёсий иқтисод» ўрнига мафкурасиз 
«Экономикс» матни пайдо бўлди. Унда соф эркин бозор 
иқтисодиёти тарғиб этилади, давлатнинг роли имкони бо
-
рича кам бўлмоғи кераклиги асосланади. Бу йўналишда ли
-
берализм ва неолиберализм оқимлари мавжуд. Америка за
-
монавий монетаризми асосчиларидан бири – М. Фридман 
(1912, АҚШ) ўзининг «Капитализм ва эркинлик» (1960) ки
-
тобида «эркин ишбилармонлик»ни ҳимоя қилади. «Озодлик 
йўлида қурбон бериш»ни ва «табиий ишсизлик»ни қўллаб-
қувватлайди, давлат томонидан бериладиган ёрдамга қарши 
чиқади, иқтисодиётни тўғри пул сиёсати билан (давлат кам 
аралашади) тартибга солиш тарафдори. «Маршалл хочи» – 

---

417
талаб ва таклиф эгри чизиқларининг кесишганлигини кўрса
-
тади; кесишган нуқта уларнинг мувозанатини ҳамда турғун 
баҳони кўрсатади.
Ярмарка – 1) товарлар намунаси кўргазмаси; даврий 
савдо манзили; 2) давлат рухсат берган вақтинча савдо шак-
ли. Ярмаркалар кенг истеъмол товарлари ёки асбоб – уску
-
наларнинг намуналарини намойиш этувчи катта бозордир. 
Белгиланган муддатда, маълум чекланган вақтда иштирокчи
-
ларга маҳсулот, товар намуналарини кўрсатиш учун махсус 
ажратилган жойда ярмарка ташкил этилиб, унда миллий ва 
Халқаро миқёсда савдо шартномалари тузилади. Ярмаркада 
нақд пулли савдо-сотиққа рухсат берилмайди.
Яширин ишсизлик 
– 
ишлаб чиқаришда банд бўлган, 
ҳақиқатда эса ортиқча ҳисобланган ишчилардир, чунки ушбу 
ишлаб чиқариш жараёни ҳақиқатда оз сонли ишловчилар та
-
лаб қилади.