Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон миллий университети ҳ. П. Абулқосимов, М.Ҳ. Абулқосимов иқтисодиёт қисқача изоҳли луғат «noshirlik yog‘dusi»

Тармоқлараро баланс – тармоқлараро ишлаб чиқариш 
ва ялпи ички маҳсулотни тақсимлашнинг иқтисодий-
математик модели бўлиб, у якуний натижалар бўйича бир-
бирига боғлиқ бўлган (шахмат катаклари кўринишидаги) 
маҳсулот тақсимоти балансининг кўпайтма устамасидан 
(жадвал сатрлари) ва уларни ишлаб чиқариш харажатлари
-
дан (устунлари) ташкил топган бўлади; у тармоқларнинг иш
-
лаб чиқариш ва хўжалик алоқаларини ўзида акс эттиради. 
Тармоқлараро баланс натура ва қиймат(пул) шаклида тузи
-
лади. Асосий кўрсаткичлари-тўлиқ харажатлар коэффици
-
ентлари ва бевосита харажатлар коэффициентларидан иборат 
бўлади. У “харажатлар – ишлаб чиқариш” усули деб аталади.
Тармоқлараро рақобат – турли тармоқ корхоналари ўр
-
тасида энг юқори фойда нормаси олиш учун олиб борилади
-
ган кураш. Бундай рақобат капиталларнинг фойда нормаси 
кам бўлган тармоқлардан фойда нормаси юқори тармоқларга 
оқиб ўтишига сабаб бўлади. Янги капиталлар кўпроқ фой
-
да келтирувчи соҳаларга интилиб, ишлаб чиқаришнинг кен
-
гайишига, таклиф кўпайишига олиб келади. Шу асосда, на
-

---

340
рхлар пасая бошлайди. Шунингдек, фойда нормаси ҳам па
-
саяди. Кам фойда келтирувчи тармоқлардан капиталнинг 
чиқиб кетиши тескари натижага олиб келади: бу ерда ишлаб 
чиқариш ҳажми ўзгаради, товарларга бўлган талаб улар так-
лиф қилишидан ошиб кетади, бунинг оқибатида нархлар 
кўтарилади, шу билан бирга фойда нормаси ошади. Натижа
-
да тармоқлараро рақобат объектив равишда қандайдир дина
-
мик мувозанатни келтириб чиқаради. Бу мувозанат капитал 
қаерга сарфланганлигидан қатъи назар, тенг капитал учун 
тенг фойда олинишига интилишни таъминлайди. Демак, 
тармоқлараро рақобат капитал қайси тармоққа киритилма
-
син, худди шу тармоқ фойда нормаларини ўртача фойда нор
-
масига «бараварлаштиради».