Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон миллий университети ҳ. П. Абулқосимов, М.Ҳ. Абулқосимов иқтисодиёт қисқача изоҳли луғат «noshirlik yog‘dusi»

Иш ҳақининг шакллари ва тизимлари – бу, 
меҳнатнинг миқдор натижалари ва сифатига (унинг мурак
-
каблиги, интенсивлиги, шарт-шароитларига) боғлиқ равишда 
иш ҳақини белгилаш механизмидир.
Ишбилармонлик жадвали – бу, корхонанинг яратили
-
ши ва келгуси фаолиятидаги энг муҳим ҳодисалар белги
-
ланган жадвалдир. Унда маҳсулотни ишлаб чиқиш ва ишлаб 
чиқариш жараёни, бозорни баҳолаш, сотув дастурини тайёр
-
лаш ва бошқаларнинг вақт бўйича графигини белгилаш тав
-
сия қилинади. Шунингдек, бизнес-режанинг муваффақиятга 
эришишини таъминловчи энг муҳим топшириқлар: дизайн
-
нинг якунланиши, маҳсулотнинг кўргазмаларда намойиш 
этилиши, хомашё, материал ва бутловчи қисмларга зарур 
миқдорда буюртма бериш, ишлаб чиқаришнинг бошланиши, 
биринчи буюртманинг олиниши, биринчи тўловларни амал
-
га оширишни кўрсатиш тавсия этилади. Ишбилармонлик 
жадвали бутун ишнинг асосий ҳолатларини назорат қилиш, 
пайдо бўлувчи муаммоларни бартараф қилиш ва етказилувчи 
зарарни камайтиришга имкон беради.
Ишлаб чиқариш – бу кишилик жамиятининг амал 
қилиши ва ривожланиши учун зарур бўлган моддий ва маъ
-
навий неъматларни яратишга қаратилган мақсадга мувофиқ 

---

165
фаолиятдир. 
Ишлаб чиқариш жараёни
– кишиларнинг 
мақсадни кўзлаб амалга ошириладиган фаолияти бўлиб, 
истеъмоли учун зарур бўлган моддий ва маънавий неъмат
-
ларни яратишга қаратилган жараён. Моддий ва маънавий 
неъматлар яратиш, турли хизматлар кўрсатиш жараёни ки
-
шилар иқтисодий фаолиятининг асосий томонидир. Ҳар 
қандай ишлаб чиқариш, биринчи навбатда, меҳнат жараёни
-
дир ёки бошқача қилиб айтганда, табиатдаги бор нарсалар
-
нинг кўринишини ўзининг истеъмоли учун мувофиқ ҳолга 
келтириш учун қилинган меҳнат фаолиятидан иборатдир. 
Меҳнат жараёнида кишилар ҳамда табиат ўртасидаги модда
-
лар алмашинуви билан бирга инсоннинг ўзи ҳам ҳар томон
-
лама камол топиб боради, яъни кишилар ўзининг меҳнатга 
бўлган қобилиятини, билимини оширади ва уларни амалда 
қўллашни кенгайтириб боради. 
Ишлаб чиқаришнинг тар
-
кибий тузилиши
муҳим аҳамият касб этиб, у турли соҳалар, 
бўлинмалар, яратилаётган маҳсулотлар ва кўрсатилаёт
-
ган хизматлар турларини ифодалайди. Энг аввало, ишлаб 
чиқаришни 
моддий ишлаб чиқариш ва хизматлар кўрса
-
тиш соҳаларига
ажратиш лозим. Бозор иқтисодиёти шаро
-
итида ҳар қандай ишлаб чиқариш, бир томондан истеъмол 
қийматни (нафлиликни) яратишдир, иккинчи томондан, мод
-
дий воситалар ва меҳнатнинг сарфланиши, янги қийматнинг 
яратилиши, бошқача қилиб айтганда, қийматнинг ўсиш жа
-
раёнидир. Ишлаб чиқаришнинг мақсади чекланган ресурс
-
лардан унумли фойдаланиб, кишилар эҳтиёжини қондириш 
экан, унинг самараси товар ва хизматларнинг натурал ва 
қиймат жиҳатдан ўсишида кўринади. 
Ижтимоий ишлаб 
чиқариш
– ўзаро боғлиқликда ва доимий алоқада бўлган бар
-
ча индивидуал ишлаб чиқаришларнинг бирлигидан иборат
-
дар.