O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti «biologiyа» kafedrasi

 
13-Amaliy mashg’ulot
Sut emizuvchilarning rivojlanishi. Yuksak organizmlarning rivojlanishining o‘ziga 
xos xususiyatlari. Sut emizuvchilarning rivojlanish bosqichlari va farqlari 
 
Ishning maqsadi:
Sut emizuvchilar embrionining taraqqiyotini boshqa sinf 
vakillarining rivojlanishidan farq qilgan xolda tablitsalar yordamida o‘rganib chiqish.
 
Kerakli jixozlar:
Mavzuga doir tablitsalar, mikropreparatlar, mikroskop, albom. 
Ishning borishi: 
Turli sut emizuvchi xayvonlarning embrional taraqqiyoti xaqida 
ma’lumotlar berish. 
Turli sut emizuvchilarning embrion taraqqiyoti turlichadir.
Tuxum qo‘yib taraqqiy etuvchi eng tuban sut emizuvchilarning embrion taraqqiyoti sudralib 
yuruvchilar va qushlarning taraqqiyotiga o‘xshaydi. Masalan: exidna o‘z tuxumini qorin 
tomonidagi qopchig‘ida olib yuradi. Uning embrioni shu xaltachada taraqqiy etadi. 
Xaltalilarda embrion asosan bachadonda taraqqiy qilsada, embrioni Bilan bachadoni 
orasida bog‘lanish bo‘lmaydi. Shuning uchun xam kengurularning bolasi chala tug‘ilib, 
onasini ema olmaydi. Ularning keyingi taraqqiyoti ona kenguruninig xaltasida davom etadi. 
Yuqori darajada tuzilgan sut emizuvchilarda esa embrion taraqqiyoti butunlay boshqacha 
boradi.
Sut emizuvchilarning izoletsital tipdagi tuxumlari to‘liq notekis yo‘l bilan 
maydalanadi. Chunki, ularda embrionli va embriondan tashqari xujayralar paydo bo‘ladi. 
Shuning uchun maydalanish protsessida lantsetnikdagi singari 2, 4, 6, 8 va xakoza emas, 
balki 1, 3, 5, 7,9 va xakoza tipdagi blastomerlar xosil bo‘ladi. Uy quyonlari va 
cho‘chqalarning zigotasi bir sutkada bo‘linib, blastomerlarni xosil qiladi. Bo‘linish natijasida 

---

81 
xosil bo‘lgan xujayralarning chetkilari shaffof bo‘lib, ulardan