Ozbek-Tariyx-1-70-(каракалпак). indd

Soraw hám tapsırmalar:
1. Milletleraralıq tatıwlıq ideyasın túsindiriń.
2. Elimizde 130 dan aslam millet hám elatlardıń tınısh-tatıw jasawı 
ushın qanday shárt-sharayatlar jaratılǵan?
3. «Xalıqaralıq keńpeyillik kúni» qaysı sánede belgilenedi. Qosımsha 
ádebiyatlardan paydalanıp, bul kún nege usı sánede belgileniwin 
anıqlań.
4. Ózbekstan Respublikasın rawajlandırıwdıń bes tiykarǵı baǵdarı 
boyınsha Háreketler strategiyasınıń neshinshi baǵdarı millet-
leraralıq tatıwlıqqa qaratılǵan?
5. Respublikalıq Baynalminal orayı qanday shólkemge aylandırıldı? 
Onıń statusı qanday?
9-tema.
 Ózbekstanda konfessiyalar aralıq qatnasıqlar
Dinleraralıq keńpeyilliktiń qáliplesiwi.
SSSR dáwirinde Ózbekstanda 
89 meshit, 2 medrese bolǵan bolsa, 2017-jılǵa shekem 2033 meshit, Islam 
universiteti, Islam institutı, 16 diniy konfessiyalar xızmet kórsetip keldi. 
Ózbekstan xalqınıń 88 %i islam dinine, 10 % ten artıǵı basqa dinlerge 
isenedi, 1,8 %i heshqanday dinge isenbeydi. Ramazan hayıtı, Qurban 
hayıtı respublika kóleminde nıshanlanıp kelinbekte, diniy jurnal hám 
gazetalar basılıp, televideniye hám radioda diniy temalarda arnawlı 
Pikirlesiń!
2017-jılı Tashkenttegi «Babur» baǵına «Doslıq» baǵı dep at berilip, 
baǵdıń orayına Ekinshi jer júzilik urıs jıllarında túrli milletke tiyisli 
jetim balalardı asırap alǵan belgili Shomahmudovlar shańaraǵı esteligi 
kóshirip ákelingenin hám 2018-jılı bul estelik «Xalıqlar doslıǵı» 
maydanına qaytarılǵanın túsindiriń.
Atamalar túsindirmesi:
Baynalminal
— (
arabsha
— milletler arasındaǵı, milletleraralıq) 
xalıqaralıq, ulıwma insanıylıq, ulıwma xalıqlıq mazmunlarında 
qollanıladı.
Mentalitet
— (
nem.
— aqıl, sana) jámiyet, millet, jámáát yaki 
ayrıqsha shaxstıń tariyxıy quramǵa iye oylaw dárejesi. Jámiyet, 
millet yaki shaxstıń mentaliteti olardıń ózine tán dástúrleri, salt-
dástúrleri, úrp-ádetleri, diniy isenimi hám ırımların qamtıp aladı.
?
5 — Ózbekstan tariyxı, 11-klass

---

66
kórsetiw hám esittiriwler alıp barılmaqta. Ózbekstanda din mámleketten, 
siyasattan ajıratılǵan, biraq xalıqtan ajıratılǵan emes.
Xalqı kóp milletli bolǵan Ózbekstanda islamnan tısqarı xristianlıq, 
evreylik, buddizmlik hám basqa konfessiyalarǵa iseniwshi adamlar da 
bar. Kóp milletli hám kóp konfessiyalı elde milletleraralıq doslıq hám 
diniy keńpeyillik tarawında alıp barılıp atırǵan izshil mámleket siyasatı 
túrli millet hám de barlıq diniy konfessiya wákilleriniń emin-erkin 
jasawları ushın bekkem tiykar jarattı.
1991-jılı mámlekettiń hújdan erkinligi hám dinge baylanıslı siyasatın 
belgilep beriwshi «Hújdan erkinligi hám diniy shólkemler haqqında»ǵı 
nızamı qabıllandı. Onıń qabıl etiliwi islam dinine hám basqa dinlerge 
iseniwshi puqaralardıń turmısında áhmiyetli orın iyeleydi.
1992-jılı Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń pármanına muwapıq 
Ministrler Kabineti janında Din isleri boyınsha komiteti dúzildi. 
Komitet quramında diniy konfessiyalar menen islew ushın arnawlı 
shólkemlestirilgen bólim jumıs baslaǵannan soń, respublika aymaǵında 
jaylasqan hám diniy xızmet kórsetiwshi barlıq shólkemler haqqında 
maǵlıwmatlar toplana baslandı.
1998-jılı Ózbekstan Respublikası Oliy Majlisi tárepinen «Hújdan
erkinligi hám diniy shólkemler haqqında»ǵı nızamnıń jańa redakciyası 
qabıllandı. Bul nızamda puqaralardıń hújdan hám isenim erkinligi 
menen baylanıslı huqıq hám de minnetleri anıq belgilep qoyıldı.
«Hújdan erkinligi hám diniy shólkemler haqqında»ǵı nızamǵa 
muwapıq, «Mámleket diniy konfessiyalar ortasındaǵı tınıshlıq hám 
tatıwlıqtı qollap-quwatlaydı. Bir diniy konfessiyadaǵı dindarlardı bas-
qasına kirgiziwge qaratılǵan is-háreketler (prozelitizm), sonday-aq, 
basqa hárqanday missionerlik xızmeti qadaǵan etiledi. Usı normanıń 
buzılıwına ayıpker bolǵan shaxslar nızam hújjetlerinde belgilengen 
juwapkershilikke tartıladı».