Kasb tanlashga

0 ‘qiíuvchi shaxsi
o‘qituvchining ijodiy rivojlanishini, yuksak 
pedagogik m ahoratini, ishda doimiy fidokorligini, omilkorligi- 
ni, bolalarga nisbatan muhabbat va hurm atini belgilab beradi­
gan xislatlar majmuidir. Ayni shunday o‘qituvchi o‘quvchilarda 
o‘ziga nisbatan hurm at-ehtirom , ishga havas tug‘diradi, o‘ziga 
o‘xshash bo‘lish, u bilan do‘stlashish va eng ezgu istaklar, istiqbol 
to‘g‘risidagi, o‘z kasbi haqidagi orzularni baham ko‘rish ishtiyo- 
qini yaratadi.
M aktabda qiziqishlar bo‘yicha o‘tkaziladigan xilma-xil mash- 
g‘ulotlar orasida to ‘garak ishi alohida m uhim aham iyat kasb 
etadi. M aktabda to'garaklarning asosiy ko‘pchiligini mehnat 
ta ’lim i o‘qituvchilari olib boradi. Bular ishlab chiqarish texnika 
to ‘garaklaridir. 0 ‘qituvchi bunday to‘garaklarda o‘quvchilarda ix- 
tirochilik, konstruktorlik singari maxsus qobiliyatlarni ijodiy ri­
vojlantirish uchun barcha shart-sharoitlarni yaratish imkoniyatiga 
ega.
M ehnat ta ’limi o ‘qituvchisi o‘quvchi shaxsini o‘rgangan 
chog‘da kasbga yo‘naltirish maqsadida quyidagi qoidalarga: shaxs 
kamol topadigan ijodiy vaziyatda, jam oada shaxsning xulq-atvori~ 
ni kuzatish; faoliyat orqali shaxsni o‘rganish; shaxsni qandaydir 
qotib qolgan narsa tariqasida emas, balki moslanuvchan darajada
349

---

ko'rish; shaxsning vaqtincha psixologik holatini, o'rtoqlariga m u- 
nosabatini hisobga olish kabi qoidalarga amal qilishi maqsadga 
muvofiqdir.
M ehnat ta ’lim o ‘qituvchisining ishida psixologik tashxisga 
katta o‘rin ajratiladi. Psixologik tashxis jarayonida u maktab, 
kasb-hunar kollejlaridagi kasb maslahatchisi bilan birgalikda har 
bir o‘quvchining kelgusidagi kasbni tanlashi jarayonida shaxsiy 
xususiyatlarini aniqlashi mumkin.
Shunday qilib, mehnat ta ’limi o‘qituvchisi ishida quyidagi 
yo‘nalishlarni:
— kasb ta ’limi — o‘quvchilarni mehnat faoliyati sohalari, ish­
lab chiqarishning ayrim tarm oqlari, kasblar va mutaxassisliklar 
bilan tanishtirish;
— psixologik-pedagogik maslahat - mehnat faoliyatining tu r­
lari to‘g‘risida, o‘quvchi xislatlari, bilimlari va mayllariga eng 
muvofiq bo‘lgan kasblar va mutaxassisliklar haqida o‘quvchiga 
gapirib berish;
— kasb tarbiyasi — o‘quvchilarda u yoki bu kasbga nisbatan 
barqaror qiziqishlarni shakllantirish;
— amaliy kasbiy ko'nikish — m ehnat faoliyatining turli so- 
halarida kuchlarni amaliy jihatdan sinab ko'rish uchun shart- 
sharoitlar yaratish;
— kasbga yo‘naltirish maqsadida o‘quvchining shaxsini o‘r- 
ganish, mehnatga bo‘lgan qiziqishlarini va kasbga qiziqishlarini 
shakllantirish kabi yo‘nalishlarni ko‘rsatib o‘tish mum kin.