Kasb tanlashga

Birinchi band.
N am unaviy sh artn o m an in g bu bandida asosiy 
e’tibor 5—9 -sin f o‘quvchilarining m ehnat ta ’lim i, ijtim oiy-foyda­
li, unum li m eh natin i tashkil qilish m asalalariga qaratiladi. Uni 
to ‘ldirishda o ‘quvchilarga faqat korxonalar em as, balki, m aktab 
yoki m aktablararo texnik ijodiy m arkazlarn in g ishlab chiqarish 
doirasidagi korxona va tashk ilo tlarnin g ehtiyojiga mos kasb va 
ixtisoslikni o ‘rgatishga alohida e ’tibor berish zarur.
M azkur banddagi jiddiy aham iyat berish zaru r bo‘lgan ik­
kinchi m uhim m asala, bu ijtimoiy-foydali va unum li m ehnatdir. 
Bu m asalaning m uhim birinchi tam oyili shundan iboratki, o ‘quv 
rejada ijtim oiy-foydali, unum li m ehnatga ajratilgan h ar bir soatda 
biror ishni bajarish yoki m uayyan tovar m ahsulotini tayyorlashga 
qaratilishi lozim . B uning uchun m ehnat o ‘qituvchilari korxona 
vakillari bilan birga har qaysi o ‘quv yilida h ar bir sin f hisobiga 
ijtimoiy-foydali unum li m ehnat uchun nazarda tutilgan soatlar 
hajm ini hisoblab chiqishlari, 
0
‘quvchilarning yosh xususiyatlarini 
hisobga oigan holda ish obyektlarini belgilashlari kerak. So‘ngra 
hisob-kitob m a ’lum otlarini m aktabning ishlab chiqarish'^rejasiga 
kiritish, uni tegishli baza korxonalar bilan kelishish, tasdiqlash 
va q a t’iy bajarish yuzasidan aniq tad birlarni ishlab chiqish zarur. 
A gar baza korxona ijtimoiy-foydali, un u m li m ehnat uchun n aza r­
da tutilgan soatlar hajm iga muvofiq ish obyektlariga ega bo‘lm asa, 
boshqa korxonalar, tashkilotlar bilan qo‘shim cha sh artnom a tu ­
zishga yoki boshqa m aktablararo m ark azlarn in g ishlab chiqarish 
rejasiga qo‘yilishiga ijozat beriladi.
142

---

Barcha hollarda o ‘quvchilarning ijtimoiy-foydali, unum li m eh­
natini tashkil etishda ikkinchi tam oyili, shartnom a m ajburiyatlari- 
ni bajarish va ishni uning sifatiga qo'yüadigan q at’iy talablar asosi­
da bajarishga, shuningdek, o‘quvchilarning ijtimoiy-foydali, unum li 
m ehnatiga doir boshqa tam oyillarga ham rioya qilish kerak.
M ehnat va kasbiy ta ’lim ni am alga oshirishda ijtimoiy-foydali, 
unum li m ehnat tashkil qilinadigan joyni tanlash ham m uhim dir. 
Shuni hisobga olib, baza korxona b ilan sh artn o m a tuzishda o ‘quv 
ishlab chiqarish m ashg‘ulotlari u ch u n joy tanlash m asalasini ham
aniq hal qilish kerak. Bu joylar: baza korxona, m aktablararo t a ’lim 
m arkazi, k asb -hu n ar kollejlarining ustaxona, sex, uchastkalari, 
o ‘quvchilar ishlab chiqarish brig adalarin in g yer uchastkalari, har 
bir ixtisoslik ta ’lim i b o ‘yicha o ‘quv sexi yoki ustaxona, nazariy 
ta ’lim va laboratoriya ishlari o ‘tkazish uchun xonalar mavjud 
boshqa joylar b o iis h i m u m kin . U larn in g h ar birida ta ’lim n in g
frontal m etodini am alga oshirish uch u n yetarli ish o ‘rin lari ta sh ­
kil qilish lozim , o ‘quvchi ishlashi kerak.
S h a rtn o m a tu z ish d a o ‘q u v ch ilar m eh n at va kasbiy tayyor- 
g arlig in in g m aqbul v a ria n tla rin i q o ‘llash uch u n n azariy t a ’lim 
b o ‘yicha o ‘quv x o n an i, h a r b ir lab o rato riy a, sex, u stax o n an i z a ­
ru r m iq d o rd ag i a sb o b -u sk u n a la r, jih o z la r kom plekti, m o sla m a­
lar, tex n olog ik hujjatlar, yer u ch astk asi, te x n ik a h am d a boshqa 
n a rsa la r b ilan ta ’m in la sh ig a h am e ’tib o r berish lozim .
M eh nat va kasb t a ’lim in i am alga o sh irish , ijtim oiy foydali, 
u n u m li m e h n a tn i ta sh k il etish u ch u n injener-pedagog va boshqa 
k ad rlar bilan ta ’m in lash m a salasin i sam arali ha! qilish sh a rtn o - 
m adagi b irin ch i b a n d n in g m u h im tarkibiy qism i h isoblanadi.
S hartn om ada 
o‘quvchilarda 
u lar 
o ‘rganadigan 
kasbdagi 
texnologik operatsiyalar sikli bo‘yicha tegishli m ehnat va kasbiy 
k o liik m a ham da m alakani tarkib to p tirish im konini beradigan 
ishlab chiqarish top sh iriq larin ing obyektlari to ‘la aks etishi lozim. 
Ishlab chiqarish top shirig‘in ing h a r bir tu rin i bajarish uchun 
sh artn om ad a m ateriallar, yarim fabrikat m ateriallarini o‘z vaqtida 
yetkazib berish, jam lan ad ig an bu yu m lar va boshqa m ateriallarn i 
tayyorlash nazarda tu tilm o g ‘i lozim .
S h artnom ada o‘quvchilarning ovqatlanishini tashkil etish ham
nazarda tutiladi.
S h artn o m an an in g b irinchi bandiga o ‘rganadigan kasbi bo‘- 
yicha attestatsiya va m alaka razryadi berish ham da guvohnom a
143

---

topshirish m asalalari ham kiritiladi. S hartn o m ad a m aktabni 
bitiruvchilar olgan m akala razryadi darajasi ishga qabul q ilin ad i­
gan darajaga m os kelish-kelmasligi ko‘rsatiladi. Bitirish im tiho n - 
larini m azkur m asala bo'yicha am aldagi nizom ga muvofiq kor- 
x onalarning rnas’ul xodim lari, kollej vakillari ishtirokida qabul 
qiladi. B uning uchun m aktab yoki m aktablararo texnik m arkaz 
bo‘yicha har yili yanvar o ‘yining boshida baza korxona bilan birga 
maxsus buyruq chiqariladi.