O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti

Ulanish tekislik yuzasi
- minerallarning eng muhim aniqlash 
belgilaridan biri. Ulanish, bu kristallik minerallarning tekisliklar bo‘ylab 
bir va bir necha kristallografik yo‘nalishlar bo‘yicha, oynadek yaltiroq 

---

53 
tekis yuza hosil
 
qilishidir. Bunday tekis yuza ulanish tekisligi deb 
yuritiladi. U uncha mayda bo‘lmagan mineral donalarda aniqlanadi. 
Kristallarning yonlari ko‘pincha ulanish tekisligi deb yuritiladi. 
Ulanish tekisligi ko‘rinishi va yaltiroqligi bilan kristallning tomonlaridan 
farq qiladi. 
Ulanish yuza tekisligi minerallarda quyidagicha bo‘lishi mumkin: 
bir tomonlama - slyuda, gips; 
ikki tomonlama - dala shpati, piroksen, amfibol (romboedr bo‘ylab); 
uch tomonlama - kalsit (romboedr bo‘ylab),
- galenit (kub bo‘ylab); 
to‘rt tomonlama - flyuorit (oktaedr bo‘ylab); olti tomonlama 
- sfalerit (rombododekaedr bo‘ylab). 
Ulanish tekisligi turlari 
4- jadval
Sinishi.
Mineralni sindirganda yoki bo‘lganda hosil bo‘ladigan 
yuzaga sinish deb aytiladi. U bir necha xil bo‘ladi. Yuzasi chig‘anoqlar 
yuzasiga o‘xshab, konsentrik , to‘lqinsimon, botiq yoki qabariq 
Ulanish tekisligi 
turlari 
Hosil bo‘lishi 
Misollar 
O‘tam ukammal 
(etilgan) 
Mineral juda osonlik bilan 
(masalan, tirnoq bilan) ayrim 
plastinkalarga yoki varaqlarga 
ajraladi. Oynadek silliq yuza 
hosil
 
qiladi 
Slyuda, talk, xloritlar (7-rasm), 
gips 
Mukammal 
Mineral ulanish tekisligi 
bo‘ylab osongina bo‘laklarga 
ajrab ketadi (ayniqsa bolg‘a 
bilan sekin urganda) 
Kalsit, galit, dala shpatlari 
O‘rtacha 
Mineral ulanish tekisligini va 
boshqa tomoni bo‘ylab 
noto‘g‘ri sinish yuzasini hosil
 
qiladi 
Avgit, rogovaya obmanka 
Nomukammal 
(etilmagan) 
Mineral ulanish yuzasi bo‘ylab 
kamdan-kam parchalanadi. 
Noto‘g‘ri sinish ko‘proq 
Kvars, nefelin, apatit 

---

54 
bo‘ladigan chig‘anoqsimon sinish, yuzasi bir tomonga qaragan 
zirapchasimon sinish (tolali gips, asbest); yuzasi g‘adir-budur bo‘lib 
mayda chang bilan qoplangan tuproqsimon (kaolinit, limonit), tekis sinish 
(magnetit), mayda kristall agregatlarda uchraydigan donador sinish 
(marmar) turlarida uchraydi.