Boburning portret yaratish mahorati

Xoja Abdulla Marvoriy
xushsuhbat kishi bo‗lgan. ―Bayoniy‖ 
taxallusi bilan she‘rlar yozib turgan. Bobur uning she‘rlarini sustroq deya baholasa, 
she‘rni yaxshi ajratishini aytib ham o‗tadi. Xulqidagi yomon xislatlarini ham ochiq 
aytib, fosiq, behayo kishi edi, deydi. Buzuqchiligi tufayli badanda suv yig‗ilishi 
xastaligidan azob chekib, bu olamdan ko‗z yumgan.
Husayn Boyqaro xizmatida bo‗lgan 
Sayyid Hasan
haqida ham 
―Boburnoma‖da muhim ma‘lumotlar keltiriladi. U ham she‘r yozish bilan 
shug‗ullangan. She‘rni kam yozsa-da, lekin ajib bir ohangda o‗qigan. Usturlob va 
yulduzshunoslik ilmini ham yaxshi bilganligi muallif tomonidan ta‘kidlangan. 
Asarda uning xarakteri haqida: 
“Suhbati va ixtiloti ham yaxshi edi. Bir nima 
badsharob edi, G„ijduvon urushida o„ldi” (“B1”. 296-bet)
. Bobur fikricha, Sayyid 
Hasanning suhbati, muomalasi juda yaxshi bo‗lgan. Ammo, biroz ichkilikka o‗ch 
bo‗lgan. G‗ijduvon urushida vafot etgan. 
 
Bobur xolavachchasi 
Haydar Muhammad
haqida yozar ekan, 
“Xat va 
rasm, kamon o„qi va paykon hamda zehgirga – har narsaga qo„li chaqqon, She‟riy 
iste‟dodi bor edi. Menga maktubi kelgan edi, bayon uslubi ham yomon emas” 
(“B1”. 23-bet)
-
deydi. Bizga ma‘lumki, Haydar Muhammad davlat arbobi va 
tarixchi olim bo‗lgan. U Kashmirda podshoh ekanligida, 1543-1546-yillarda fors 
tilida ―Tarixi Rashidiy‖ nomli ―Boburnoma‖ga o‗xshash tarixiy-memuar asar 
yozgan.

---

Shoir 
Binoiy
nomi asarning 13 o‗rnida uchraydi. Asarda uni Mullo Binoiy 
deya tilga oladi. Dastlab, Binoiyni Xoja xizmatida ko‗rganini va so‗ngroq o‗z 
xizmatiga o‗tgani haqidagi xabarni beradi. Taxallusi sababi asarda quyidagicha 
keltiriladi: 
“...otasi Ustod Muhammad sabz banno uchun mundoq taxallus 
qilibtur”
. So‗ng uning yozgan she‘rlariga baho beradi: 
“...G„azalida rang va hol 
bordur, devon tartib qilibtur, masnaviylari ham bor. Bir masnaviysi bor, mevalar 
bobida, mutaqorib bahrida, bemuhassal nima debtur, bekora qilibtur. Yana bir 
muxtasar masnaviysi bor, hafif bahrida. Yana bir ulug„roq masnaviysi bor, ul ham 
hafif bahrida, bu masnaviyni so„ngralar tugatib edi” (“B1”. 303-304-bet)
. So‗ng 
uning musiqadan ham xabari borligi, jumladan, ―Nuhrang‖ otli bir naqshi borligi 
aytib o‗tiladi. Tasvirlardan birida Mullo Binoiyning Alisherbek bilan munosabati 
ham batafsil yoritiladi. Alisherbek bilan munosabati yomonlashgani uchun Hirotda 
tura olmay, Iroq va Ozarbayjonga, Ya‘qubbek qoshig‗a borganligi, Yaqubbek 
o‗lgach yana Hirotga qaytib kelganligi aytiladi. Shayboniyxon Hirotni egallagan 
paytidagi voqealar tasvirida Binoiy nomi yana tilga olinadi. Shayboniyxon Hirotni 
bo‗ysundirgach, shoir ahlini Binoiy qo‗l ostiga o‗tkazgani haqida xabar beradi va 
shu munosabat bilan o‗sha paytda mashhur bo‗lgan bir qit‘ani keltiradi. Unda 
Binoiy nomi hajv qilingan edi. Xullas, asarda Binoiy ijodiga yaxshi munosabat 
bildirilsa-da, shaxsiyatiga yaxshi baho berilmaydi. 
Shoirlardan biri