Bank hisobi, tahlil va audit

DKAO’S/JAO’S
Bu koeffitsent aktivlarning qancha bo’lagi foyda 
keltirishini ko’rsatadi. 
DKAO’S -daromad keltiruvchi aktivlarning o’rtacha summasi 
JAO’S -jami aktivlarning o’rtacha summasi 
Ushbu ko’rsatkichlar bankning kredit siyosatning mohiyatini ko’rsatib, 
bankning aktivlarining maqsadga muvofiq tuzilishini ko’rsatadi, ularning risklilik 
darajasini va bankning likvidligiga, daromadliligiga, rentabelligiga ta’sirini 
ko’rsatadi. 
Aktivlarni risklilik darajasi inobatga olgan holda amalga oshirilgan tahlil, 
aktivlar tarkibini boshqarish imkoniyatini beradi, bu esa o’z navbatida bank 
likvidliligi va to’lovga qobiliyatini ta’minlash asos hisoblanadi.
VII-bob bo’yicha o’z bilimini tekshirishga doir nazorat savollari 
1.
Bank kapitalining iqtisodiy mohiyatini tushuntiring.
 
2.
Bank kapitalining tashkil topish manbalari.
 
3.
Bankning ustav kapitalini tushuntiring.
 
4.
bankning qo’shimcha kapitaliga izoh berng.
 
5.
Aktivlarning risklilik darajasini izohlang.
 
6.
Aktivlarni risklilik darajasini minimallashtirish.
 

---

111 
VIII-Bob. Bank auditini tashkil qilish asoslari
 
Reja: 
8.1. Bank auditining predmeti va metodi. 
8.2. Bank auditning maqsadi va vazifalari. 
8.3. Respublikada bank auditini shakllanish bosqichlari va
rivojlanish ustiqbollari.
8.1. Bank auditining predmeti va metodi. 
Tijorat banklari faoliyati yuqori darajadagi iqtisodiy risklar bilan 
chambarchas bog‘liq bo‘ladi. Banklar faoliyati asosan jalb qilingan mablag‘lar 
hisobidan amalga oshiriladi. Shunga ko‘ra banklar faoliyatida doimo likvidlilik 
riski, kredit riski va tizimli risk yaqqol ko‘zga tashlanib turadi. Tijorat banklarining 
bosh maqsadi - yuqori darajada foyda olishni ta’minlash, bu esa bankni yuqori 
daromadli, ayni vaqtda, yuqori riskli operatsiya-larni (kreditlar berish, tijorat 
qimmatli qog‘ozlarini sotish-sotib olish operatsiyalari va h.k.) amalga oshirishni 
taqozo etadi. Bularning barchasi pirovard natijada banklar faoliyatida foydalilik va 
likvidlilik kategoriyalari o‘rtasidagi murakkab, ziddiyatli bog‘liqlikni yuzaga 
keltiradi. 
Tijorat banklarining bankrot bo‘lishi aholining, korxona va tashkilotlarning 
pul mablag‘larini yo‘qotilishiga olib keladi. Ayniqsa, banklar tizimli bankrot 
bo‘lishi korxonalarning omma-viy tarzda bankrot bo‘lishiga olib kelishi mumkin. 
Oqibatda, birinchidan, aholining, korxona va tashkilotlarning bank tizimiga 
bo‘lgan ishonchiga putur etadi. Ikkinchidan, jamiyatdagi ijtimoiy vaziyatni 
yomonlashuvi yuzaga keladi. Uchinchidan, hukumatning fiskal manfaatlariga 
ziyon etadi. 
Yuqorida bayon etilgan holatlar tijorat banklarining milliy iqtisodiyotda yuksak va 
ma’suliyatli mavqega ega ekanligidan dalolat beradi. Shu boisdan ular faoliyatini tartibga 
solish davlat iqtisodiy siyosatining ustuvor yo‘nalishlaridan biri hisoblanadi.
Barcha davlatlarda tijorat banklari faoliyatini makrodara-jada joriy tartibga 
solish Markaziy bank tomonidan amalga oshiriladi. Markaziy bank banklar 

---

112 
faoliyatini tartibga solish orqali moliya-bank tizimining yuqori darajadagi 
likvidliligini, banklarning to‘lovga qobilligini ta’minlaydi va bir vaqtning o‘zida 
uzluksiz faoliyat ko‘rsatadigan to‘lov tizimini yaratish orqali banklarning 
mijozlarini himoya qiladi. 
Tijorat banklari faoliyatiga real baho berish, aksiyadorlar va omonatchilar, 
kreditorlar va investorlarning bank faoliyati to‘g‘risida aniq, ishonchli 
ma’lumotlarga ega bo‘lishlarida audit tekshiruvi xulosa va natijalari muhim 
ahamiyatga ega.
Ma’lumki, audit atamasi lotincha “audit” - eshitmoq so‘zidan olingan bo‘lib, 
turli mulk shaklidagi korxona va tashkilotlarning buxgalteriya hisobini yuritish, 
moliyaviy hisobotlarining haqqo-niyligini tekshirish jarayonini anglatadi. Audit 
mustaqil nazo-rat qiluvchi tadbirkorlik sub’ekti sifatida xo‘jalik sub’ekti 
tomonidan berilayotgan moliyaviy axborotlarning haqiqiyligini tasdiqlaydi. Undan 
kutilgan maqsad xo‘jalik sub’ekti faoliyati-ning barcha qirralari bo‘yicha faktlarni 
yig‘ish va baholash, hiso-botlarini tekshirish, ularning me’yoriy hujjatlarga mos 
ravishda bajarilgan yoki bajarilmaganini tekshirishdan iborat. 
Iqtisodiyotning real sektoridagi korxona va tash-kilotlarda buxgalteriya 
hisobi yuritilishi va hisobotini tashkil etish metodologiyasi bilan Moliya vazirligi 
shug‘ullanadi. 2000 yil 1 sentyabrdan kuchga kirgan “Auditorlik faoliyati 
to‘g‘risida”gi 
qonunning 
1-moddasiga 
muvofiq 
“Banklarni 
auditorlik
tekshiruvidan o‘tkazishning o‘ziga xos jihatlari O‘zbekiston Res-publikasining 
Markaziy banki tomonidan belgilanadi» deb mus-tahkamlandi hamda banklar va 
boshqa kredit tashkilotlarining har yili majburiy auditorlik tekshiruvidan o‘tishi 
kerakligi aniq belgilandi. Shu bilan birga mazkur hujjatda bank auditi bilan 
shug‘ullanadigan auditorlik kompaniyalari va auditorlarga lizensiyalarni Markaziy 
bank berishi belgilangan. 
Bank auditining ob’ekti