O‘zbeкiston respubliкasi

balki 
tanishlaringiz bordir. 
(Oybek). 
Chunki biz Azizbek kabilardan xalqnigina emas, 
balki 
o„zimizni ham qiynatdirmog„damiz. 
(A.Qod.) 
Bu gap menga yoqmas, 
balki 
battar jahlimni chiqarardi.
O‗z-o‗zidan anglashiladiki, 
balki 
sof 
bog‗lovchi bo‗lolmaydi, bog‗lovchi funksiyasini bajarayotgan 
yuklama sirasidan joy oladi. 
Qisqasi, bir turdan ikkinchi turga o‗tish va bog‗lovchi-yuklama, 
ko‗makchi-bog‗lovchi kabi oraliq hodisa hosil qilish – yordamchi 
so‗z tabiatiga xos xususiyat, ularning ichki manba asosida boyishining 
bir yo‗li. 
Ham
… 
ham 
biriktiruv bog‗lovchisi ta‘kid qo‗shimcha 
ma‘no bo‗yog‗iga ega, 
na
…
na 
esa inkor ma‘nosini ifodalaydi, 
-mi 
so‗roq-taajjub yuklamasi esa gap tarkibida bog‗lash funksiyasini 
bajaradi. Shuning uchun bular bog‗lovchi-yuklama hisoblanadi. 
Misollar: 1. 
Na 
so„zlarida ma‟no bor, 
na 
ishlarida hayo. 
(O.) 2. 
Bir 

---

293 
tovuqqa 
ham 
suv kerak, 
ham 
don kerak.
(Maqol) 3.
U bir gapni 
aytdi
mi
, albatta, qiladi. 
Yuqorida aytilgan fikrlardan shunday xulosaga kelish mumkinki, 
o‗zbek tili bog‗lovchisining ma‘no va xususiyati tamomila boshqacha, 
ularni turkona tahlil qilish, bog‗lovchi bilan bog‗liq masalalarni ilmiy 
hal etish bugungi kunda tilshunosligimiz oldida turgan bosh 
vazifalardan biri sanaladi
. 
 
69-§. Yuklama. 
 
Yordamchi so‗zning funksional belgisi –bog‗lash. Shu belgi 
asosida ko‗makchi, bog‗lovchi, yuklama so‗z va gapni bir-biriga 
bog‗lash uchun xizmat qiladi. Ammo bu vazifa bog‗lovchi va 
ko‗makchi uchun o‗zgarmas, barqaror. Yuklamaning o‗ziga xos 
xususiyati shundaki, ular so‗z yoki gapga so‗roq, ta‘kid, kuchaytiruv, 
ayirish-chegaralash, o‗xshatish kabi qo‗shimcha ma‘no beradi va 
funksional «bog‗lash» belgisiga nisbatan beqaror, o‗zgaruvchan 
sanaladi, ya‘ni «bog‗lash» belgisi unda bo‗lishi ham, bo‗lmasligi ham 
mumkin. Chunonchi, 
na-na 
yordamchisi teng bog‗lovchining bir turi 
sifatida inkor bog‗lovchisi sanalib kelgan. 
Tilshunos 
G‗.Abdurahmonov esa uni inkor bog‗lovchi deb atash bilan birga, 
yuklamalik xususiyatiga ham egaligini ko‗rsatadi. Haqiqatan ham, bu 
yordamchi ham bog‗lovchilik, ham yuklamalik vazifasini bajaradi. 
Bog‗lovchi vazifasida kelganda ayrim teng huquqli bo‗lak 
(komponent)larga inkor ma‘nosini berib, ularni bog‗laydi: