Geoekologiya asoslari va tabiatdan foydalanish

Geoekologik konsepsiya
 
esa
–
jamiyatning muayyan geotizimlar doirasida tabiatga 
nisbatan munosabati to‘g‘risidagi qarashlar tizimi, ya’ni bu 
moddiy dunyoda kishilarning o‘rni, ahamiyati va mohiyatini aks 
ettiruvchi qarashlarini qismlarga ajratish va ierarxik pog‘onalash.
Markaziy Osiyo davlatlarining ekologik konsepsiyasi BMT 
Nizomining muqaddimasida keltirilgan so‘zlarda o‘z aksini 
topgan, ya’ni «...xalqaro shartnomalar va boshqa xalqaro 
huquq normalari manbalaridan kelib chiqqan tarzda, adolatga 
olib keluvchi va majburiyatlarni hurmat qiluvchi sharoitlarni 
yaratish maqsadida sabr-toqat va birgalikda yashash, o‘zaro 
totuvlik, yaxshi qo‘shnichilik, xalqaro miqyosda tinchlik va 
xavfsiz 
likni ta’minlashga, biz, birlashgan millatlar xalqlari 
qat’iyan kirishamiz».
Markaziy Osiyo davlatlarining geoekologik prinsipi 
ularni atrof tabiiy muhitga nisbatan qaratilgan geoekologik 
munosabatlarida, ya’ni atrof tabiiy muhitni muhofaza qilish, 
tabiiy resurslardan oqilona foydalanish va buzilgan tabiat 
majmualarini qayta tiklash prinsiplari (yo‘naltiruvchi qoi dalari) 
va ularni amalga oshirish mexanizmida namoyon bo‘ladi.
Shunday qilib, 
tabiat va inson munosabatlarining mintaqaviy 
geoekologik xususiyatlarida
biz uch holatga o‘z e’tiborimizni 
qaratishimiz lozim. 
Birinchisi,
geoekologik munosabat 
xususiyatlari, aynan tabiat va jamiyat qonunlarini muayyan 

---

55
geotizimlar doirasida uyg‘unlashtirishga yo‘naltiradi. Aks 
holda ular nogeoekologik prinsiplar deya e’tirof etiladi. Zero 
tabiat qonunlari
–
kishilarni o‘rab turuvchi atrof tabiiy muhitda 
kechayotgan hodisa va jarayonlarning jamiyat qonunlariga 
bo‘ysunmaydigan va kishilar faoliyatisiz ham namoyon eta 
oladigan kechinmasi. 
Ikkinchisi,
kishilarning xatti-harakatlarini 
(yoinki biron-bir obyektga nisbatan munosabatlarini) belgi-
laydigan ijtimoiy me’yorlar yig‘indisi. Ijtimoiy munosabat esa 
nafaqat yuridik tusdagi huquqiy me’yorlardan, balki urf-odat, 
an’ana kabi milliy qadriyatlardan hamda inson madaniyatidan 
ham kelib chiqadi. 
Uchinchisi,
xalqaro geoekologik munosabat 
mexanizmi, avvalam bor, huquq normalarida aks etishi lozim.
Xalqaro miqyosda umume’tirof etilgan