Psixologiya

 

3.6-rasm 

         P  r  o  y  e  k  t  i  v    metodlar.  Ular  test  usullarining  bir  ko`rinishi  hisoblanib  ularda 

tekshiriluvchiga aniq tizimga yoki ko`rinishga ega bo`lmagan noaniq narsalar tavsiya etiladi 

va  ularni  sharxlash  topshirigi  beriladi.  Binobarin  tekshiriluvchiga  turlicha  talqin  qilish 

mumkin  bo`lgan  rasmlar,  tugallanmagan  hikoyalar,  biror  aniq  ko`rinishi  mavjud  emas 

---

 

34 

Aniq 

k

o’rinishga ega 

b

o’lmagan 

buyumlar 

Hissiy dunyosi, 

dunyoqarashi, 

qiziqishlari 

baholanadi 

Rorshax-siyoh 

do

g’lari. 

Rozensveyg-

rasmli 

Tugatilmagan 

hikoyalar 

Aniq tizim oki 

k

o’rinishga ega 

b

o’lmagan 

noaniq narsalar 

o’

 

PROYEKTIV 

METOD 

buyumlar, yog`ochlar berilishi yoki ularga qarab tekshiriluvchi o`zining hissiy kechinmalar 

qizikishlari, dunyoqarashi nuqtai nazaridan baholashi kutiladi.  

Lekin  hozirgi  davrda  hayot  fanidan  tatbiqiy  xususiyatga  ega  bo`lishini  talab  qilayotganligi 

tufayli bu qatorga bir turkum metodlarini kiritish lozimki, ular ijtimoiy psixologiyadagi faol 

tayyorgarlik  metodlari  deb  ataladi.  Ularga  ijtimoiy  psixologik  treningning  barcha  shakllari 

kiritiladi.  Ular  o`z  mohiyatiga  ko`ra,  shaxs    va  guruhning  ma

’lum  sifatlarini 

shakllantiruvchi eksperimentni eslatadi. Lekin ularning faol metodlari toifasiga kiritilishiga 

asosiy sabab- bu usullar yordamida qisqa fursatda bevosita muloqot sharoitida kutilayotgan 

samaraga  erishilishidir.  Ya

’ni tahlil qilib chiqilgan metodlardn farqli o`laroq, faol ijtimoiy  

psixologik  metodlar  shaxsda  yoki  guruhda  shakllangan  xususiyatlarni  qayd  qilish  emas, 

balki  tarkib  toptirish  lozim    xislatlarni  amaliyotchi  psixolog  yoki  ijtimoiy  xodimning  faol 

aralashuvi orqali hosil qilishga qaratilgandir.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Proektiv usullarga mashhur "Rorshaxning siyoh dog`lari" testini kiritish mumkin (1921  y). 

Bu dog`lar ikki tomonlama simmetrik shaklda berilgan 10 xil dog`lardan iborat bo`lib, har 

bir  dog`  har  xil  bo`yoqli  fonda  ko`rsatiladi.  Tekshiriluvchidan  har  bir  "dog"ning    nimani 

eslatayotganligini  aytish  so`raladi.  Uning  og`zidan  chiqqan  so`zlar,  assotsiyalarga  qarab 

(ularni kontent-analiz qilib), shaxs xususiyatlari haqida xulosa qilinadi.  

Yana bir proektiv usul - bu S. Rozensveygning rasmli assotsisiyalar usulidir. Bunda hayotga 

tez-tez uchrab turadigan ziddiyatli vaziyatlarni aks ettirgan rasmlar tekshiriluvchiga tavsiya 

qilinadi.  Bu  rasmlarda  bir  tomonda  turgan  personajlar  nimalarnidir  gapirayotgan  holda 

---

 

35 

A) Iboralar, suzlar. 

B)kutarilgan mavzu 

V) tanikli allomalar 

D)Ijtimoiy xodisa 

Matematik qayta 

ishlash 

imkoniyati bor 

Ma’lumotlar 

ishonchliligi 

Faoliyat 

maxsulini 

tekshirishga 

imokn b

o’ladi 

Sotsiologiya 

dan kirib kelgan 

Ma’naviy ifat, 

miqdor jihatdan 

analiz 

Kontent analiz-

hujjatlarni 

o’rganish 

gavdalantiriladi,  unga  qarshi  tomondagi  shaxs  esa  hali  javob  qaytarib  ulgurmagan, 

tekshiruvchi  tekshiriluvchidan  tez,  qisqa  muddat  ichida  bo`sh  kataklarda  berilishi  mumkin 

bo`lgan  javobni  yozishni  so`raydi.  Berilgan  javoblarga  qarab  shaxsning  yunalishi,  uning 

ziddiyatlarga  munosabati,  agressiya-jaholat  hissining  xususiyatlari,  bu  hisning  kimlarga 

qaratilganligi va shunga o`xshash muhim faktlar to`planadi.  

"Tugatilmagan  hikoyalar"  ham  guruhdagi  va  yakka  shaxslarning  qarashlari,  ulardagi 

psixologik  yo`nalishlarni  o`rganishda  ancha  qo`l  keladigan  usuldir.  Ularda  shaxsning 

o`ziga, atrofdagilarga, jamoaga munosabatlari aniqlanadi. "Mening hayotiy intilishlarim...", 

"Mening  kayfiyatimning  buzilishiga  sabab,  odatda...."  va  shunga  o`xshash  iboralarning 

davomi yezilib, tugatilishi taklif etiladi.