|
81
ФИО автора:
Maxmudova Mohinur Zokirovna
Название публикации:
XALQ TURAR JOY ME’MORCHILIGIGA XOS
XUSUSIYATLAR TAHLILI
T urar joy va jam oat binolarining har bir turi o'ziga xos hajmiy-rejaviy yechim ga
ega, ularni loyihalash o'zida juda m urakkab ish jarayonini aks ettiradi. Shuning
uchun turar joy va jam oat binolari loyihasini ishlab chiqishga katta tajribaga ega
bo'lgan, ulami tashqi tabiiy-iqlim iy sharoitlari va ichki m urakkab funksional-
texnologik jarayonlam ing ta ’siri ostida vujudga keladigan arxitekturaviy-rejaviy
yechimlarini shakllantirish xususiyatlarini biladigan yuqori malakali arxitektorlar
jalb qilinadi. Kelgusida binolam i zamonaviy talablar darajasida loyihalash
amaliyoti va qurishni yanada takomillashtirish masalasini hal etishda qurilish
sohasidagi zamonaviy ilmiy-texnika taraqqiyoti yutuqlariga asoslanadigan, ja m oat
m aqsadiga yo'naltirilgan binolam i loyihalash bilan bog'liq bo'lgan m urakkab ijodiy
vazifalami hal etishga qobiliyatli bo'lgan yuqori malakali arxitektor-m utaxassislam
i tayyorlab beradigan oliy arxitektura maktablariga alohida o 'rin ajratiladi. M azkur
darslikning maqsadi - jam oat binolarini qurishning zam onaviy tajribasi va ulam i
loyihalashning o'ziga xosliklari yuzasidan oliy arxitektura m aktabi talabalarining
bilimlarini boyitish, shuningdek, kurs va diplom ishlarini yuksak professional
darajada ishlab chiqish yuzasidan to 'g 'ri metodik yo'nalish berishdan iborat. Darslik
loyihalashning umumiy nazariy masalalaridan qurilishning turli-tum an sharoitlari
ta ’siri ostida binolami loyihalashning o'ziga xosliklarini ochib beradi. U nda
umumiylikdan xususiylikka o'tib borilgan tartibda m aterialni izchillikda bayon etish
asosiga qurilgan. Shu sababli darslik m azm unida jam oat binolarining zamonaviy
qurilishini mamlakatimizdagi va xorijiy tajribani aks ettiradigan, eng yaxshi
arxitektura asarlarining nam unalari, qurilish materiallari, konstruksiyalar, binolam
i bunyod etishning zamonaviy metodlari va ulam ing arxitekturaviy-rejaviy
yechimlarini shakllanishiga ta ’sir ko'rsatuvchi omillar to'g'risida juda keng m a’lum
ot beriladi. Bundan tashqari, darslikda turar joy qurilishining yer yuzida juda katta
tarixga
egaligi
asoslab
berilgan.
Shuning
uchun
ham
bo'lajak
82
mutaxassisarxitektorlaiga ushbu darslik, turar joy va jam oat binolarining
tipologiyasi butun ta ’lim davom ida o'rgatilib boriladi. Bu esa o 'z navbatida binolar
tipini tashkil ettirish bilan birga, ulami sistematik tar/d a o'rganishni taqozo etadi,
shaharsozlikdagi vazifasini, konstmktiv yechim ni, ijtimoiy-iqtisodiy tom onlarini,
badiiy-arxitekturaviy yechim larini. bino tiplari nom enklatu4 rasini. tasnifi
(klassifikatsiyasi)ni, norm alarini va xonalar turkum larini aniqlab beradi. Bulardan
tashqari tipologiya - klimatologiya masalalari, arxitekturadagi yom g'lik ta ’m inoti,
akustikani va evakuatsiyani tashkil qilisli bayon etiladi. Tipologiya - tu rarjo y va
jam oat binolarining zamonaviy, sifatli qurilishi parametrlarini, jam iyat
taraqqiyotining rivojlanib borishi tom onlarini, o'sha davr bilan ham nafas bo'lish va
qanday qilib qurish kerak, degan savollarga javob beradi. Darslik mualliflari m
a’ruzalar o'qish, sem inarlar va suhbatlar o'tkazishni o'qitishning quyidagi m etodlari
bilan to'ldirishni tavsiya qiladi: 1. «Turarjoy va jam oat binolarini loyihalashning
tipologik asoslari» darsligini o'qitishda kurs ishlarini loyihalash ishlari, «Sanoat
binolarining arxitekturasi*, «Turarjoy binolari arxitekturasi*, «Jamoat binolari
arxitekturasi* hamda «Agrosanoat majmualari arxitekturasi» kafedralarining
faoliyati bilan uzviy bog'liqlikda olib borish. Shu m aqsadda har bir kurs ishining
boshlanishi oldidan bir-ikkita m a'ruza o'qilib, unda binolar va inshootlar m a’lum
turlarining o'ziga xos yechimlari nam oyish etilishi ham da qurilishini asosiy
qoidalari bayon etilishi lozim. 2. Har bir kurs ishini boshlashdan aw al m a’lum
turdagi binolar va inshootlami amaldagi natura holidagi ko'rinishi bilan borib
tanishishni tashkillashtirish, ushbu bino turining o'ziga xos jihatlari yuzasidan o ‘sha
joyda o'qituvchining rahbarligi ostida talabalarning muloqotini uyushtirish,
loyihalash institutlarining ustaxonalari bilan tanishish, ushbu turdagi binolarni
loyihalagan yetakchi loyihachilar bilan suhbatlar o'tkazish maqsadga muvofiq.
Mazkur darslik kirish, uch bo'lim va xulosadan iborat. U nda mamlakatimizdagi va
xorijiy tajriba misolida tu rarjo y va jam oat binolarini loyihalash va qurishning
o'ziga xos xususiyatlari bilan bog‘liq bo'lgan muhim masalalar ко 'rib chiqiladi ham
da tahlil qilinadi. Birinchi bo'limda turar joy binolarining tipologik tavsifi
(xarakteristikasi), arxitektura bilan uzviy bog'lanish jarayoni ko'rsatib beriladi. Turar
83
joy binolarining tipologiyasi ularning um um iy m uam m olari, uy-joy qurish
masalalari, uy-joylarning turlari (klassiflkatsiyasi), xonadon va uning tarkibi hamda
boshqa m asalalar yoritiladi. Bunda jam iyat taraqiyotini, iqlim sharoitini, aholining
demografiyasi, funksional joylashish vazifasi, yechimi, tashqi ko'rinishga ta ’siri
ko‘rsatiladi va u asoslab beriladi. Ikkinchi bo'limda jam oat binolarining tipologik
belgilarini shakllantirish asoslari bilan bog'liq bo'lgan um um iy masalalar qam rab
olingan. Shu sababli ushbu bo'lim da binolam ing hajmiy-fazoviy, kom pozitsion va
arxitekturaviy-rejaviy yechim lari, shaharsozlik, tabiiy-iqlim iy, funksional5
labalaming amaliy ishlarni bajarishlari uchun /arur bo'lgan bilimlar bilan
qurollantirishdan iborat. Xullas, «Turar joy va jamoat binolarini loyihalashning
tipologik asoslari» darsligi talabalarda jamiyatimizdagi dolzarb vazifalar yechimini
topish va ijodiy muammolarni hal etishda arxitektorning roli to'g'risida tushuncha
hosil qilishdan iborat. Turar joy va jamoat binolarining liar bir turi o'ziga xos hajmiy-
rejaviy yechimga ega, ularni loyihalash o'zida juda murakkab ish jarayonini aks
ettiradi. Shuning uchun turar joy va jamoat binolari loyihasini ishlab chiqishga katta
tajribaga ega bo'lgan, ularni tashqi tabiiy-iqlimiy sharoitlari va ichki murakkab
funksional-texnologik
jarayonlaming
ta’siri
ostida
vujudga
keladigan
arxitekturaviy-rejaviy yechimlarini shakllantirish xususiyatlarini biladigan yuqori
malakali arxitektorlar jalb qilinadi. Kelgusida binolami zamonaviy talablar
darajasida loyihalash amaliyoti va qurishni yanada takomillashtirish masalasini hal
etishda qurilish sohasidagi zamonaviy ilmiy-texnika taraqqiyoti yutuqlariga
asoslanadigan, jamoat maqsadiga yo'naltirilgan binolami loyihalash bilan bog'liq
bo'lgan murakkab ijodiy vazifalami hal etishga qobiliyatli bo'lgan yuqori malakali
arxitektor-mutaxassislami tayyorlab beradigan oliy arxitektura maktablariga alohida
o'rin ajratiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
