Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги наманган мухандислик-технология институти

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Raqobat strategiyalari 
 
Tannarxn
i 
pasaytiris
h 
 
Mahsulotl
arni 
differents
i-yalash 
 
Bozorni 
segmentla
sh 
 
Innovatsi
yalar-ni 
joriy 
qilish 
 
Bozor 
ehtiyojiga 
o’z 
vaqtida 
ta’sir 
o’tkazish 
Mahsulot 
tannarxi 
va 
narxining 
pastligi 
Mahsulotl
arning 
betakrorli
gi, 
ularning 
yuqori 
sifatliligi 
yoki 
dizayni 
Bozor 
segmentid
a 
kompleks 
ximat 
ko’rsatish 
Raqobatch
isiz, yangi, 
o’zlashtiril
maganboz
or 
bo’shlig’id
a ish olib 
borish
Raqobatch
ilarni 
tezkor 
boshqaruv 
hisobiga 
vaqtda 
oldinroq 
haraka 
qilish
Raqobatbardoshlikning asosiy ustunliklari 

---

50 
6-расм. Рақобатдошликнинг асосий устунликлари ва рақобатнинг базавий 
стратегияси.
Муваффақиятли хужумдан сўнг "меваларнинг самарасини" кўриш даври 
келади. Бу даврнинг давомийлиги эса ракибларга йўқотилган мавқеларни 
кайтариб олиш учун ҳужумга ўтишга қанча вақт керак бўлишига боғлиқ. 
Ракобат устунлигини ҳимоя килишнинг бир канча йўллари мавжуд. 
Улардан бири 
- 
рақобатчиларнинг ишланган ҳаракатларини бошлашлари учун 
халақит бериш. Бундай ѐндошув қуйидаги асосий қадамларни кўзда тутади: 
1. Бўш бозор уяларини тўлдириш учун маҳсулот номенклатурасини 
кенгайтириш. 
2. Рақобатчилар эга бўлган ѐки эга бўлиши мумкин бўлган моделлар ва 
маҳсулотлар навларини ишлаб чиқариш. 
3. Пастрок нархларда рақобатчиларнинг маҳсулотларига якин 
моделларни таклиф этиш. 
4. Ракобатчиларни воситачи ва дестрибьютерларнинг таксимлаг 
тармогидан сиқиб чиқариш учун улар билан шартномалар имзолаш. 
5. Воситачи ва дистрибьютерлар бошқа таъминотчилар билан алоқа 
боғлашларига халал бериш учун уларга сезиларди чегирмаларни кафолатлаш. 
6. Истеъмолчиларга бепул ѐки паст нархларда ўқитишни таклиф этиш. 
7. Истеъмолчилврнинг ўз маҳсулотига бўлган талабини сақлаб қолиш 
учун чоралар кўриш. 
8. Кредитга сотиш ҳажмларини ошириш. 
9. Бутловчи қисмлар етказиб бериш вақтини қисқартириш. 
10. Муқобил технологияларни патентлаш. 
11. Хусусий ноу-хауларни ҳимоялаш. 
12. Энг яхши таъминотчилар билан эксклюзив шартномалар имзолаш. 
13. Рақобатчиларни яқинлаштирмаслик учун хом-ашѐларни катта 
ҳажмларда сотиб олиш. 
14. Рақобатчилар билан ишлайдиган таъминотчилардан воз кечиш. 
15. Товарлар ва рақобатчилар ҳаракатларини доимо назорат қилиб 
туриш. 

---

51 
7-rasm. Bozordagi ustunlik va sotish hajmidan kompaniya muvaffaqiyatining 
bog’liqligi 
Корхоналар хўжалик фаолиятини чуқур ўрганиш учун кўрсаткичлар 
тизимидан фойдаланилади. Буларга қуйидагиларни киритиш мумкин: 
o
корхонанинг ташкилий-техник ҳолатини ифодаловчи кўрсаткичлар; 
o
ишлаб чиқариш ва сотиш билан боғлиқ кўрсаткичлар; 
o
молиявий натижалар билан боғлиқ кўрсаткичлар; 
o
корхонанинг молиявий салоҳияти (потенциали) билан боғлиқ 
кўрсаткичлар; 
o
корхонанинг тўловга қодирлик даражасини ифодаловчи кўрсаткичлар; 
o
корхонанинг молиявий барқарорлигини ифодаловчи кўрсаткичлар; 
o
корхонанинг мустақиллигини ифодаловчи кўрсаткичлар; 
o
корхонанинг иқтисодий ночорлиги билан боғлиқ кўрсаткичлар; 
o
корхонанинг фаолиятини ифодаловчи кўрсаткичлар. 
Ишлаб чиқариш корхоналарнинг умумлаштирувчи кўрсаткичлари 
улардаги ишлаб чиқариш харажатлари ва ресурсларидан фойдаланиш 
даражасини ҳисобга олади. Самарадорликнинг хусусий кўрсаткичлари 
корхонадаги алоҳида харажатлар ва ресурслардан – асосий фондлардан, 
материаллардан ва меҳнатдан фойдаланиш даражасини ҳисобга олади. 
Ишлаб 
чиқариш 
корхоналарининг 
иқтисодий 
самарадорлиги 
қўйидагича аниқланиши мумкин: 
Э
к
= ∆Ф/К 
бу ерда: ∆Ф – фойданинг ортиши