Farmatsevtika ishini tashkil

Ko‘zoynakli optika buyumlari. 
Asosiy ko‘z korreksiyasi va 
himoyasi uchun qoMlaniladigan vositalar ko‘zoynaklar hisoblanadi. 
Davlat standartiga binoan 4 ta asosiy ko‘zoynakli linzalar turi 
mavjud: A — afokal, O — bir fokalli, B — bifokal, T — trifokal.
Afokal 
lin zalar tasvirni ikkilam chi tarzd a ko ‘rsatm aydi, 
gMlaylik asorati mavjud holda foydalaniladi.
50

---

Bir fokal 
— b ir fokalli lin z a la r m io p iy ad a, g ip e rm e tro p iy a d a , 
a s tig m a tiz m d a , a n iz o m e tro p iy a d a k o ‘z refraksiyasi b u z ilg a n d a
ishlatiladi. K o n k a r nom li qaytaruvchi lin zalar m iopiyada ishlatiladi. 
G ip e rm e tr o p iy a d a m u sb a t y ig ‘u vch i k o n v e n k s n o m li lin z a la r 
ishlatiladi.
Bifokal linzalar 
d eb , yuqori qism i b o sh q a, pastki qism i bo sh q a 
refraksiyaga ega boMgan linzalarga aytiladi. Yuqori qismi (asosiy linza) 
u z o q n i k o ‘rish u c h u n , pastk i (q o ‘sh im c h a linza) y a q in n i k o ‘rish 
va o 'q is h u c h u n m oM jallangan.
Trifokal linzalar 
k u c h li p re sb io p iy a d a (qarilikd agi u z o q n i 
k o ‘rm aslik ) ish latilad i.
Ko‘zoynaklar turli qirrasiz shaklda ishlanadi. H ar bir linzada 
optik markazi qora o ‘chib ketadigan nuqta bilan belgilanadi va belgisi 
refraksiya kattaligi yorliqda yopishtirilgan boMadi.
Amaliyotda quyidagi turdagi kontakt linzalar bor:
— gaz o‘tkazuvchi va o'tkazm aydigan qattiq linzalar;
— gaz o‘tkazuvchi gidrofil, elastik yumshoq linzalar;
— yuqoridagi 2 turdagi linzalaming o ‘rtasidagi egiluvchan 
linzalar;
— U F — nurlanishdan saqlovchi yumshoq linzalar.
Kontakt linzalar bevosita ko‘zga taqilgani uchun alohida talab
va parvarishga ega. Quyidagi guruh vositalari parvarishlash uchun 
qoMlaniladi:
— linzalam i tozalash uchun eritmalar;
— dezinfeksiya sistemasi (issiqlik ta’siri, peroksidli, kimyoviy);
— kontakt linzalar taquvchilar uchun ko‘z tom chilari;
— saqlanish m uddati 2 yil boMgan linzalam i xona haroratida 
saqlash uchun eritm alar.
3.5. XALQARO AMALIYOTDA FARMATSEVTIK VASIYLIK
Jahon sogMiqni saqlash tashkiloti 90-yillar boshida SogMiqni 
saqlashning milliy tizimini rivojlantirishda yangi strategik yo‘nalishni 
aniqladi. Bu har bir bemorg'a sifatli tibbiy va farmatsevtik vasiylik 
(yordam , muhofaza) ko‘rsatish.
51

---

Farm atsevtik vasiylik — aholi kasalligining oldini olish va 
sogMigini ta ’minlash bo ‘yicha farmatsevt va shifokorni faol ishga 
jalb qilish. U aniq bem or oldida dori vositasini sotilishidan boshlab 
to uning oxirgi ta ’sirigacha davolanish natijalarida farmatsevt faol 
ishtiroki va nazoratini ta ’minlaydi.
Sifatli farm atsevtik vasiylikni o ‘tkazish u ch u n quyidagi 
sharoitlar zarur:
Birinchidan, farm atsevtlar farmakologiya, patofiziologiya, 
biokimyo, farmakokinetika va keng tarqalgan kasalliklami davolash 
sxemasi farmakodinamikasidan yetarli bilimga ega boMishlari kerak.
Dddnchidan, farmatsevtik bozorga tushadigan m a’lumotlarning 
to ‘g‘riligini nazorat qilish tizimi mavjudligi.
Uchinchidan dori vositalari va uni nojo‘ya ta ’sirlari b o ‘yicha 
to ‘liq hajmda va professional bilimga ega boMishlari kerak.
TV rtinchidan, kom paniya vakillari, shifokorlar, dorixonaga 
keluvchi bem orlar bilan m uloqotda farmatsevt professional axloq 
va etika, deontologiya m e’yorlariga rioya qilishi zarur.
Farm atsevtik vasiylik o ‘z ichiga quyidagilami oladi:
— optimal dori shakllari va dori vositalarining iste’mol yo‘0arini 
tanlash;
— turli dori vositalarini b ir vaqtda ishlatish qoidalarini 
tush u n tirish ;
— individual dozalash xususiyatlarini aniqlash;
— dori vositasi va oziq-ovqatni o ‘zaro ta ’sirini tushuntirish;
— dori vositani qabul qilishda kerakli vaqtni to ‘g‘ri aniqlash;
— inson oiganlari funksiyasiga dorilam i nojo‘ya t a ’sirini 
ko ‘rsatish;
— v o sitalarn i saqlash b o ‘yicha tegishli am aliy yordam
ko‘rsatish;
— retseptsiz sotiladigan dorilar mavjud boMmaganda o‘xshash 
dorilar bilan almashtirish;
— iste’molchilaiga retseptsiz sotiladigan dorilaming zamonaviy 
ro ‘yxati, narxi, ishlab chiqaruvchi firm a va boshqalar haqida 
m a’lum otlar berish.
F arm atsev tik vasiylik m illiy SogMiqni saqlash tizim in i
52

---

takomillashtirish sharoitlarida javobgar mustaqil o ‘z-o ‘zini davo­
lanish konsepsiyasini normal rivojlanishida muhim sharoitlaridan 
hisoblanadi.
3.6. FARMATSEVTIK TOVARLARNI SHTRIXLI 
KODLASH TIZIMI
Ko‘pchilik rivojlangan davlatlarda dori vositalari va boshqa tibbiy 
buyum lar uchun ko‘pincha shtrixli identifikatsiyalaming milliy 
tizimlari joriy qilingan, am m o farmatsevtik tovarlami shtrixli kod- 
lanishi um um an ishlatilmaydigan yoki tavsiyaviy xarakterga ega 
davlatlar salm og‘i ham yetarli.
Shtrixli kodlash tovam ing narxi, saqlash muddati va boshqa 
zarur m a’lum otlarni olish uchun qo‘llaniladi. Shtrixli kodlashlar 
savdoni avtomatlashtirilgan tizim larida qo ‘llaniladi. Dori vositasi 
haqida m a’lum ot va saqlash uchun elektron holatda kod q o ‘yiladi. 
Berilgan kod b o ‘yicha zarur p aram etr (narxi, soni, yetkazib 
beruvchi, qadoqlash turi, saqlash m uddati va boshqa)lar haqida 
kerakli m a’lum ot olinadi. O datda, bu kodlar maxsus qoidalar 
bo'yicha dori ishlab chiqaruvchi tom onidan qo‘yiladi va m as’ul 
organ tom onidan ro‘yxatga olinadi. Bu qoidalar m ahsulotlam i 
tovarli nom erlashni Xalqaro assotsiatsiyasi tom onidan tasdiqlan­
gan.
EAN qoidalariga ko‘ra kodlash m a ’lum otlari turli shakldagi 
shtrixlar va oq yo‘llami tushirish yo‘li bilan amalga oshiriladi. 
Shtrix kod 1-rasmda ko'rsatilgan. Tovar kodi haqidagi m a’lumotlar 
savdo tarm og‘iga avtomatlashtirish yo‘li bilan kiritiladi. SSD skaner 
tom onidan o'qiladi.
Ishlab chiqaruvchi firm alardan tashqari ayrim hollarda 
to v arlam i shtrixkodlar bilan d istrib u terlar, dorixonalar ham
markalaydi.
D orixonalar faoliyatida shtrixli kodlash tizim ini joriy etilishi 
dori vositalari va tibbiy buyum larni qalbakilashtirish hollarining 
oldini olishda m uhim aham iyat kasb etadi.