Buxgaletriya hisobining predmeti, metodi va uning elementlari

---

1 
1-amaliy mashg‘ulot. (2 soat) 
MAVZU: “BUXGALETRIYA HISOBINING PREDMETI, METODI VA UNING 
ELEMENTLARI” 
Maqsad:
Buxgalteriya hisobining predmeti, korxona va uning faoliyat ko’rsatish 
shartlari , buxgalteriya hisobining usuli (metodi) va uning elementlari haqida talabalarda 
bilim va ko’nikmalarini boyitish, shakllantirish.
Zarur adabiyotlar va jihozlar:
1.
«Buxgalteriya hisobi to’g’risida» Qonun, 1996 y. 30-avgust.
2.
Natsionalnie standarti buxgalterskogo ucheta Respubliki Uzbekistana. Assotsiatsiya 
buxgalterov i auditorov Uzbekistana. Tashkent – 2002 g.
3.
O’zbekiston respublikasi buxgaletriya hisobining milliy standartlari BHMS. 21sonli, 
Tarjimonlar: prof. A.Sotvoldiev va O.Masharipov. toshkent – 2002
g. 
 
Reja: 
1.
 
Buxgalteriya hisobining predmeti 
2.
 
Korxona va uning faoliyat ko’rsatish shartlari 
3.
 
Buxgalteriya hisobining usuli (metodi) va uning elementlari 
1. BUXGALTERIYA HISOBINING PREDMETI 
Korxona, tashkilot va muassasalarda buxgalteriya hisobi xo’jalik faoliyatini kuzatish, 
boshqarish va nazorat qilish maqsadida yuritiladi. Buning mazmunida ijtimoiy mahsulotni 
takror ishlab chiqarish yotadi. Ijtimoiy ishlab chiqarish o’z navbatida ishlab chiqarish va 
noishlab chiqarish sohalariga bo’linadi.
Ishlab chiqarish sohasi (moddiy ishlab chiqarish sohasi)ga moddiy boyliklarni ishlab 
chiqaruvchi (sanoat, qishloq xo’jaligi, qurilish va boshqalar) hamda moddiy boyliklarni 
ishlab chiqaruvchilardan iste’molchilarga etkazib berish bilan band bo’lgan (savdo va 
umumiy ovqatlanish) tarmoqlari kiradi.
Ijtimoiy mahsulotni takror ishlab chiqarish - korxonaning fondlaridan, ya’ni ishlab 
chiqarish faoliyati uchun zarur bo’lgan moddiy va pul mablag’laridan foydalanish yo’li 
bilan amalga oshiriladi. Mulkchilikning har xil shakllaridagi korxonalarga zarur bo’lgan 
mablag’lar ma’lum manbaalar (davlatniki - davlat resurslari hisobidan, jamoaniki pay 
badallari hisobidan, aktsiyadorniki - aktsiyadorlar resurslari hisobidan va ko’shma 
korxonalarniki - muassislarning badallari hisobidan) hisobidan shakllanadi. Ishlab 
chiqarish - taqsimot, aylanish va iste’mol jarayonlariga xizmat qilaturib, korxonalar 
fondlari uzluksiz doirada aylanishni amalga oshiradi. Shuning uchun, buxgalteriya hisobi 
bu erda moddiy boyliklarni yaratishga yo’naltirilgan doira va aylanishi jarayonidagi 
korxonaning fondlari (mablag’lari)ning holatlari va ulardan foydalanishni samarali 
boshqarish uchun zarur bo’lgan axborotni shakllantiradi.
Noishlab chiqarish sohasini aholiga xizmatlar bajaruvchi tarmoqlar tashkil qiladi. Bularga 
sog’liqni saqlash, xalq ta’limi, san’at hamda davlat boshqarmalari va mudofaa muassasalari 

---

2 
kiradi. Noishlab chiqarish sohasida garchi mahsulot ishlab chiqarilmasa ham, u ishlab 
chiqarish sohasiga o’zining natijalari orqali ijobiy ta’sir qiladi.
Noishlab chiqarish sohasi tashkilotlari va muassasalarining xo’jalik faoliyatlari, ularga 
davlat byudjetidan ajratilgan hamda o’zi ishlab olgan mablag’lardan qay darajada samarali 
foydalanilayotganini boshqarishdan iborat. Shunday qilib, noishlab chiqarish sohasida 
ishlab chiqarish sohasida yaratilgan ijtimoiy mahsulotni taqsimoti (qayta taqsimoti) va 
iste’moli sodir bo’ladi. Demak, buxgalteriya hisobi noishlab chiqarish sohasiga ajratilgan 
mablag’larning holati, sarflanishi haqida axborotlarni shakllandiradi.