Ma’ruza №5-6 Mavzu: Jismoniy tarbiya nazariyasi bo‘yicha olib borilayotgan tadqiqot uslublari Reja

Laboratoriya eksperimentida
shug‘ullanuvchilar kundalikhayotiy sharoitda 
amaliyotida kam uchraydiganholatda tajriba o‘tkazadi. Masalan, jismoniy 
tayyorgarligi teng ikki guruh olinib, ulardan birining mashg‘uloti laboratoriyada, 
ikkinchi-siniki esa oddiy tabiiy sharoitda olib boriladi. Bu tajribaning qulayligi 
tajribaning laboratoriya sharoitida yangitdan takrorlay olish mumkin ekanligidadir. 
Usuliyatni salbiy tomoni tajriba o‘tkazuvchining tajribada aynan ishti-roki bo‘lib, 
oboektiv bo‘lmagan yakuniy xulosalargaham olib kelishi mumkin.
4. Matematik hisoblash ilmiy tadqiqot uslubiyati 
Keyingi 
yillarda 
biologiya 
va 
pedagogika 
fanlarida 
tadqiqotning 
matematikhisoblsh usuliyatlaridan keng foydala-nilmoqda. 
Hamma voqealarning, atrofimizni o‘rab olganhar qanday jarayonlarning ikki 
tomoni 
–
sifat va miqdor tomoni bo‘ladi. Ma’lumki, matematika voqelarning 
abstrakt shakldagi miqdor tomonini o‘rganadi. Shuning uchunham matematik 
usuliyatlardan foydalanishdan voz kechish tadqiqotchini masalaning faqatgina bir 
tomonini 
–
sifat tomoninigina o‘rganishga, uni to‘la o‘rgana olmaslika mahkum 
etadi. Bunday yarim-yorti yondashish tadqiq etiladigan muammoni aniqlab 
tadqiqotni boshlanish etapida yo‘l qo‘yilishi mumkin xolos. Ilmiy tadqiqothali 
aniqlnmagan taqdirdagina mumkin, lekin olib borishda voqealarning barcha 
tomonlarini, jumladan miqdor tomonla-riniham tadqiq etish muammosi turadi. 
«Fan matematikadan foydalanishga muyassar bo‘lgandagina takomiliga 
yetadi» - degan edi Polp Lafarg. Shunga ko‘ra jismoniy tarbiya nazariyasining 
tadqotlarida keyinga yillarda matematika fanlaridan foydalanilmoqda, lekinhozirgi 
paytda asosan matematik statistika ilmiy tadqiqot jarayoniga muhim ahamiyat kasb 
etmoqda. 
Matematik statistikadan biologiya masalalarinihal etishda o‘ziga xos ravishda 
qo‘llanilib bometriya yoki variatsion statistika orqali amalga oshiriladi.
Tadqiqot natijasida olingan materiallar tadqiqotning son va miqdor jihatlarini 

---

mujassamlashtiradi. Raqamlar, ko‘rsatkichlarni aniqligi tadqiqotchiga matematik 
jihatdan to‘g‘ri va aniq fikrlar, mulohazalar chiqarishga, tadqiqot jarayoni bo‘yicha 
taqqoslash, umumlashtirish, aniq xulosalar chiqarishga yordam beradi.
Agarda suzuvchilar yoxud basketbolchilarning eksperimental va kontrol 
guruhlarni yig‘ib ularni kuch talab qiladigan mashqlar bilan shug‘llanish 
mashg‘ulotlarining samaradorligi tadqiq qilinsa, shug‘ullanuvchilarning jinsi, 
yoshi, sport maho-rati darajasiga qarab nazariy fikrlarni amaldagiholatihaqida aniq 
Ma’lumotlar tayyorlash mumkin. Shuning uchun matematika fanining matematik 
statistikasi jismoniy tarbiya nazariyasi va usuliyatihamda qator sport fanlarining 
nazariyasi va usuliyatida ilmiy amaliy masalalarni ijobiyhal qilish, o‘quv tarbiya va 
sport trenirovkasi jarayoni takomil-lashtirishda muhim ahamiyat kasb etmoqda.
Ilmiy tadqiqot usuliyatlari doimiy bo‘lmay ular o‘z o‘rinlarini yangi va 
progressiv tadqiqot uslubiyatlariga bo‘shatib beradi. Barcha fanlar qatori jismoniy 
tarbiya fanining rivoji ko‘p jihatdan ilmiy tadqiqot usuliyatla-rining rivojlanganligi 
natijalariga bog‘liqdir.