O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta-maxsus ta'lim vazirligi islom karimov nomli toshkent davlat texnika universiteti s. T. Yunusxo‘jayev

4.22 rasm. 
Klapanlar bloke
: 
1 – moyning idishi; 2 – almashtirish klapanlari; 3 – reduksion klapan; 4 – yuqori 
bosim datchigi; 5 – birinchi bosqich yuklanish elektromagnitli klapan; 6 – ikkinchi darajali 
yuklanish elektromagnit klapani; 7 – ishchi ilashish muftasining reduksion klapani; 8 – 
saqlash klapani; 9 – trubokompressorning reduksion klapani; 10 – avariya holatidagi 
turboilashish klapani; 11 - ilashish muftasining ishchi silindri; 12 – PR, PV; I P, II, PST – 
elektromagnitli klapanlar testorlarni (manometrlarni) ulash uchun mo‘ljallangan nazorat 
tiqinlari 

---

172 
4.23 rasmda yuqori qopqog‘i ochiq holatdagi uzatmalar qutusi 
keltirilgan (olti yo‘nalishdagi moy magistrallari klapanlar bloke bilan 
ulangan va ularni PR, PV, I, P, II, PST nazorat nuqtalariga 
yo‘naltirilganligi ko‘rinib turibdi (4.23 rasm)). 
4.23 rasm. 
Uzatmalar qutisidagi klapanlar blokining nazorat 
nuqtalariga yo‘naltirilgan tarmoqlari 
(qopqog‘i ochiq holda). 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

173 
4.6.jadval 
John Deere 9560 kombayining jadkasining elektrogidravlik klapanlarining 
electron boshqarish blokining diagnostikalash po‘rtlari 
Agregat, 
bajaradigan 
vazifasi 
Portlar 
Ko‘rinishi va sxemasi 
Jadka: 
ko‘tarish 
tushirish 
1,2 va 2,5 
3 va 2,5 
Motovila: 
ko‘tarish 
tushirish 
1 va 5 
4 
Yanchish tezligi: 
Oshirish 
kamaytirish 
1 va 6 
6 
Bo‘shatuvchi 
shnek: 
Kiritish 
chiqarish 
1 va 9 
1 va 8 
Motovilodan 
chiqarish 
Oldinga 
orqaga 
1 va 11 
1 va 10 
Xizmat 
ko‘pgina 
mashinalarda 
1-TXK, 
2-TXK, 
3-TXK 
amaliyotlarda qo‘llanilmaydi. Ko‘pgina ishlab chiqaruvchi – firmalar 
mashinalarga xizmat ko‘rsatish muddatlarini turlicha muddatlarga 
belgilaydilar. 
Odatda, kundalik xizmat ko‘rsatish va 50; 100; 200; 500 moto-
soatlardan so‘ng bajariladigan ishlar rejalashtiriladi. Masalan, dag‘al 
filtirdan chokindilarni to‘kib tashlash muddati 250 moto-soat, mayin 
filtirni almashtirish muddati – har 500 moto-soatdan so‘ng yoki 
dvigatelning 
quvvati 
kamayganidan 
so‘ng 
amalga 
oshirilishi 
rejalashtiriladi. 
Zamonaviy mashinalarga xizmat ko‘rsatishdagi mexnat sarfi, avvalgi 
mashinalarga sarflangan mexnatdan kam rejalashtirilgan. John Deere 
3650, Ford 401D, Case 504 WDT traktorlarining, Case 2966, 257, New 
Holland kombayinlarining va Ford va Case kuch agregatlarining 

---

174 
dvigatellarining YBYN larini ishlatish davomida sozlash ishlari 
rejalashtirilmagan. John Deere TXK davriyligi 6 000 moto-soatni taskil 
qiladi. Bunday mashinaladni ishlatish davrida faqatgina forsunkalarni va 
ba’zi rusumdagi YBYN ni har 2 000 moto-soatdan so‘ng diagnostikalash
rejalashtirilgan, shu diagnostikalash natijalari bo‘yicha TXK yoki T haqida 
qaror qabul qilinishi mumkin.
TXK da moylash tizimining filtriga yondoshish qulayligini yaratish 
maqsadida, moy shchupi va akkumuliator (XIX rangli rasm) to‘liq 
ochiladi. John Deere dvigatelining qobig‘i shaffofdir. Chokindini to‘kib 
tashlash to‘kish tiqini yordamida bajariladi. Filtirni almashtirish prujina 
plastinasiga qo‘l bilan bosib ochish natijasida bajariladi. Ford Parkins 
dvigatellarining yonilg‘I tizimining mayin filtri John Deere dizellarining 
filtrlari bilan ancha o‘xshash. Zamonaviy traktor va kombayinlarning 
dag‘al filtirlari va moyning mayin filtirlari qismlarga ajratilmaydigan 
yaxlit holatlarda tayyorlanmoqda. Bunday filtrlarni almashtirish hech 
qanday asbob qo‘llamasdan, filtrni qobig‘ini qo‘l bilan bo‘shatilib 
chiqariladi. Filtr (havo, yonilg‘I, gidravlik tizim, moy, sovutish tizimi) 
elementlarini almashtirish ancha engillik va oddiy amalga oshirilish 
mumkin. Ko‘pgina konstruksiyalarda bunday operatsiyalar bajarish 
tabloda paydo bo‘lgan ogoxlantiruvchi habar natijasida bajariladi. 
Bulardan hulosa qilish mumkinki, ko‘pgina zamonaviy mashinalarga 
TXK tizimi, ishlab chiqaruvchi korxona rejasiga asosan, rejaviy amalga 
oshiriladi. Hozirgi kunda imkon boricha TXK ga sarflanadigan 
mexnatning hajmini kamaytirish va TXK ishlarini bajarmasdan, murakkab 
agregatlarni uzoq muddat ishonchli, ayniqsa qishloq xo‘jaligi ishlarini 
bajariladigan tig‘iz vaqt (traktorlar uchun 500…1000 moto-soat va 
kombayinlar uchun 250…400 moto-soat) ishlatish imkoniyatlari 
izlanmoqda. Bunday vaqtlarda agregat va tizimlarga TXK davriyligi, 
odatda ogoxlantiruvchi habarlar yordamida va mashinaga o‘rnatilgan 
diagnostikalash tizimlari bilan amalga oshiriladi.