Varieties hand out notes uzb

1.5.
 
Anorni ko‘paytirish va ko‘chat yetishtirish
Anorni ko‘paytirish eng muhim va mas’uliyatli jarayon bo‘lib, asosan, uch xil 
usul bilan ko‘paytiriladi. 
1.
Urug‘dan (jinsiy) ko‘paytirish.
2.
Qalamcha yordamida ko‘paytirish.
3.
Hujayradan ko‘paytirish (mikropropagasiya)
Anorni urug‘idan ko‘paytirish 
Anor urug‘lari yorqin jigarrang tusda bo‘lib, bitta mevada ~250-300 tani tashkil 
qiladi. Tabiiy sharoitda anor urug‘lari aprel oyida unib chiqishi kuzatiladi. Yangi 
o‘simtalari yorqin yashil rangda, barglari buyraksimon shaklda, asimmetrik, uchki 
qismi o‘yiqchali, uzunligi 0,8-1 sm, eni 1-1,2 sm ni tashkil qiladi. Dastlabki chin 
barglari cho‘zinchoq, qarama-qarshi tipda joylashishi qayd qilinadi (1.5.1-rasm). 
Anor urug‘lari stratifikatsiya qilinmasdan ko‘karishi mumkin, lekin tijorat 
maqsadida anor ko‘chatlarini urug‘dan ko‘paytirish tavsiya qilinmaydi. Chunki asos 
navni urug‘dan hosil qilish qiyin, ko‘chat navlari har xil bo‘lib shakllanadi.
Anor urug‘ini ekishdan oldin spesifik ishlov berish orqali uning unuvchanlik 
darjasini oshirish mumkinligi qayd qilingan. 

---

21 
 
1.5.1-rasm. Anor o‘simligini urug‘idan ko‘paytirish (Guliston davlat universiteti 
Eksperimental biologiya laboratoriyasi, 2019 yil). 
 
Anorni qalamchalari yordamida ko‘paytirish 
Anor ko‘pincha amaliyotda vegetativ usulda qattiq qalamchalari yordamida 
ko‘paytiriladi, qurg‘oqchilikka, sovuqqa chidamli (-15...-17°C gacha optimal daraja 
hisoblanadi) namsevar o‘simlik hisoblanadi. 
Tijorat maqsadida anor ko‘chatlari qalamchadan (yumshoq va qattiq novda) va 
hujayradan ko‘paytirilishi tavsiya qilinadi. Bu usullardan ko‘paytirilgan ko‘chatlar 
asos nav bilan bir xil bo‘lib shakllanadi, navni saqlab qolish imkoni katta. 
Anorni qattiq qalamchalaridan ko‘paytirish eng maqbul usul bo‘lib, ko‘pincha 
tijorat maqsadlarida ham qalamchalar yordamida ko‘paytiriladi. Qalamchalar 
yordamida ko‘paytirish o‘z navbatida uch xil usul asosida ko‘paytiriladi.
Birinchi usul daraxt tagidan va tanasidan o‘sib chiqqan yovvoyi novdalardan 
olib ko‘paytiriladi. Bu ko‘chat juda tez o‘sadi, lekin hosili kam bo‘ladi.
Ikkinchi usul daraxt shoxlaridan kesib olib ekiladi, bu sekin o‘sadi, hosildorligi 
yaxshi bo‘ladi.
Uchinchi usul anor daraxti tanasidan biri yerga egib ko‘miladi. Bu usul
“palg‘ari”, Fargona vodiysida esa “tizza” deyiladi hamda tez amal olib 
hosildorligi yuqori bo‘ladi. (1.5.2-rasm) 
Tanasidan qirqib olingan yoki qalamchalar shaklida qirqib olib ekish, 
ko‘paytirishning eng maqbuli uchinchisi bo‘lib, bahorda anorlar ochilib, yerlari 
tekislangach, meva qiladigan yoki ehtiyotsizlik qilib yarim singan tanasi yoki 
5 см

---

22 
tanadan tayyorlangan qalamchalar va novdalari daraxt yoniga ko‘miladi. Ikki yil 
avval o‘tkazib yaxshi ildiz otgan ko‘chat joyidan kovlab olinib, boshqa yerga 
ekiladi.
Yosh ko‘chatlardan olingan qalamchalar, yoshi katta daraxtlardan olingan 
qalamchalarga nisbatan yaxshi ko‘karmaydi. Qalamchalar to‘g‘ridan-to‘g‘ri 
ko‘chatxonada pushtalarga suqib yoki tuproq to‘ldirilgan tuvaklarda ko‘kartirilishi 
mumkin.
Ba’zi anorzorlarda ildiz otmagan qalamchalar to‘g‘ridan-to‘g‘ri bog‘ 
qatorlariga ekilishi ham kuzatiladi, lekin qalamchalar bir tartibda va shaklda 
ko‘karishi uchun ularni ko‘chatxonada ko‘kartirish tavsiya qilinadi.