Август 2020 3-қисм

Oltoy 
xoqonlikning markazi qilib belgilanadi. Turklarning g’arbga tomon yurishlariga 
Istami 
boshchilik 
qiladi. Unga 
“Yabg’u xoqon” 
degan unvon beriladi. Tez orada Yettisuv va Sharqiy Turkistonga 
tutashgan yurtlarda yashovchi turkiy qabilalar bo’ysundiriladi. 
555-yil
dayoq turklar Sirdaryo va 
Orol dengizi bo’ylarigacha cho’zilgan keng o’lkalarni egallaydilar. Xoqonlik chegarasi Eftallar 
davlati hududlariga tutashib ketgan.
Natijada Eftallar davlatining shimoliy hududlari xavf ostida qoldi. Bunday qulay vaziyatdan 
foydalangan sosoniylar Toxariston va Chag’oniyonni eftallardan tortib oladilar.
Turk xoqonligining eftallar bilan to’qnashishi muqarrar edi. Bunday murakkab siyosiy vaziyat 
xoqonlikni Eron, so’ngra vizantiya bilan yaqinlashtiradi. Uzoq vaqt eftallar tazyiqida yashagan 
sosoniylar bu davlatning tamomila barbod bo’lishidan manfaatdor edi. 
Xusrav I Anushervon 
(531–579) tashabbusi bilan yuzaga kelgan o’zaro harbiy ittifoq Eron shohining 
Istami
ga kuyov 
bo’lishi orqali yanada mustahkamlanadi.
Eron askarlarining 
Balx
ga hujumi ko’magida turklar 
563-yil
da Eftallar davlati yerlariga bostirib 
kiradilar. 
Parak 
(Chirchiq) vodiysi va uning markazi 
Choch 
shahri ishg’ol qilinadi. Sirdaryodan 
o’tib, Zarafshon vodiysiga kirib boradilar. Ular 
Samarqand
, 
Kesh 
va 
Naxshab
ni egallab, 
Buxoro
ga yaqinlashadilar. 
Sakkiz kun 
davom etgan shiddatli jangda eftallar qo’shini yengiladi. 
Shunday qilib, janubdan Eron sosoniylaridan, shimoldan esa Turk xoqonligidan 
563–567-yillar
da 
zarbaga uchragan Eftallar davlati tamomila barbod bo’ladi. Natijada mag’lub davlatning merosi 
o’zaro bo’linib, Amudaryoning janubiy qirg’oqlarigacha bo’lgan viloyatlar Eron, uning o’ng 
sohillari bo’ylab Kaspiy dengizigacha cho’zilgan yerlar Turk xoqonligi tasarrufiga o’tadi.
Eftallar davlati qulagach, vaziyat tubdan o’zgaradi. Endilikda o’z chegarasini shimoli sharqqa 
tomon kengaytirib olgan Eron Amudaryodan to Suriyaga qadar Ipak yo’li ustidan o’z nazoratini 
o’rnatdi. Uzoq Sharqdan Eron hududlarigacha karvon yo’li nazoratini o’z homiyligi ostiga olgan 
turklar esa Eron orqali vizantiya bilan bevosita savdo qiladigan bo’ldi.