Цитология эмбриология проф. Қ. Р. Тўхтаев таҳрири остида

Расм 7.2. Миофибрилланинг тузилиши. Саркомер 
 
Ингичка иплар ҳам қуйидаги иккита регулятор оқсиллар билан 
чамбарчас боғлиқ (расм 7.3): 
1) Тропомиозин, узунлиги 40 нм атрофидаги ингичка, узун молекула, 
иккита полипептид занжирдан иборат, иккита спиралсимон айланган актин 
иплари орасидаги чуқурчадажойлашган. 

---

254 
2) Тропонин, учта суббирликдан иборат комплекс: тропомиозин билан 
бирикувчи - TnT; Ca2+ ни бириктирувчи - TnC; ва актин- миозиннинг ўзаро 
таъсирини бошқарувчи - TnI. 
Расм 7.3. Йўғон ва ингичка филаментларнинг молекуляр 
тузилиши. 
Тропонин комплекси мунтазам равишда маълум оралиқларда ҳар бир 
тропомиозин молекуласига бириккан бўлади. Ҳар бири Z-чизиқ ѐрдамида 
иккига ажралган I-диск фақат ингичка филаментлардан иборат (шунинг учун 
ҳам I-диск оч бўялади). I-дискдаги муҳим оқсиллардан бири титин (3700 кДа) 
ҳисобланади, у таранг хусусиятга эга энг йирик оқсил бўлиб, йўғон 
миофиламентларни Z-чизиққа бирикишини таъминлайди. I-дискнинг 
кейинги муҳим бир қисми небулин оқсилидир (600-900 кДа), у ҳар бир 
ингичка миофиламентни ѐн томонлама боғланишини таъминлайди ва уларни 
альфа-актининга бирикишига ѐрдам беради. А-диск йўғон филаментлар ва 
йўғон миофиламентлар орасига ботиб кирган ингичка миофиламентларнинг 

---

255 
бир қисмидан иборат. А-дискнинг марказида оч бўялувчи Н-зона жойлашган 
бўлиб, у фақатгина миозин молекуласининг ўзаксимон қисмини тутади, бу 
ерда ингичка миофиламентлар мавжуд эмас. Н- зонанинг марказидан М-
чизиқ ўтади. М-чизиқ йўғон ипларни жойида ушлаб турувчи миомезин - 
миозин-боғловчи оқсил ва креатинкиназа ферментини тутади. Мазкур 
фермент 
фосфокреатиндан 
фосфат 
гуруҳини 
АДФга 
ўтишини 
катализациялайди ва шу билан мушак қисқариши учунзарур АТФ ҳосил 
бўлади. Саркомер таркибида кўплаб оқсиллар бўлишига қарамай, миозин ва 
актин биргаликда кўндаланг- тарғил мушаклардаги умумий оқсилларнинг 
ярмидан кўпини ташкил қилади. Қайд этилганидек, А-дискнинг Н-зонагача 
бўлган соҳаси ингичка ва йўғон филаментлардан иборат бўлиб, электрон 
микроскоп остида мазкур соҳанинг кўндаланг кесимида олтибурчакли 
тузилмалар (ҳар бир йўғон филамент олтита ингичка филамент билан 
ўралган).