Ер тузишни лойихалаш

V. Мева-резавор дарахтлари ҳудудларини ташкил этиш.
Бунда 
мева-резавор дарахтларининг турлари ва навларини, кварталларни, бригада 
участкаларини, катакларни, ёрдамчи ҳўжалик марказларини, ҳимоя ўрмон 
полосаларини, сув иншоотларини ва суғориш тармоғини жойлаштириш, 
ҳамда резаворлар, мева ва резавор кўчатхоналарини жойлаштириш ва 
ҳудудларини 
тузиш 
масалалари 
кўрилади. 
Боғлар, 
узумзорлар, 
резаворзорлар ва мева кўчатхоналари ҳудудларини ташкил этиш маҳсулот 
ишлаб чиқаришнинг кўпайишига ёрдамлашади, дарахтзорларни яратиш 
учун қилинадиган капитал харажатлар самарадорлигини оширади, уларга 
қараш ва ишлов бериш, ҳосилни йиғиб олиш учун қилинадиган 
харажатларни камайтиради. 
VI. Яйловлар ҳудудини ташкил этиш.
Яйловлар ҳудудини ташкил 
этишда уларни чорвачилик мажмуаларига, фермаларига, моллар подаларига 
бириктириш амалга оширилади, яйлов алмашишлар ташкил этилади, пода 
ва cурув участкалари, навбат билан ўтлатиладиган участкалар, ёзги 
лагерлар, сув манбаалари ва суғориш жойлари, пода йўллари 
жойлаштирилади. Табиий яйловлар ҳудудларини тўғри ташкил этиш, 
улардан фойдаланишнинг уларни яхшилаш, яйлов алмашишларни жорий 
этиш, навбат билан ўтлатиладиган майдонларда молларни оқилона боқиш, 
ҳай-вонларни яйловга ва орқага фермага ҳайдаш масофасини ва вақтини 
қисқартириш ҳисобига самарадорлигини оширишга ёрдам қилади. 
Суғориладиган маданий яйловлар ҳудудини ташкил этишда сув манбааси, 
суғориш усуллари ва ш.ў. тўғрисидаги масалалар ечилади. 
VII. Пичанзорлар ҳудудини ташкил этиш.
Пичанзорлар маълум 
меҳнат жамоаларига (бригадаларга) бириктирилади, пичанзор алмашишлар 
белгиланади, пичанзор ва бригада участкаларини, дала шийпонларини, йўл 
тармоқларини, сув мабааларини жойлаштириш бажарилади. Пичанзорлар 
майдонларини оқилона ташкил этиш уларнинг маҳсулдорлиги ошишига, 

---

188 
ўтларнинг яхшиланишига, техникадан юқори унум билан фойдаланишга, 
меҳнатни тўғри ташкил этишга ёрдам беради. 
Лойиҳанинг ҳар бир таркибий қисмига ўзининг аниқланган мақсадига 
ва ўзаро боғланган масалаларига эга лойиҳавий вазифалар хосдир; унинг 
ҳар бир элементини лойиҳа планида график тарзда кўрсатиш ёки жойда 
махкамлаш мумкин. Лойиҳанинг таркибий қисмлари мазмуни ишлаб 
чиқаришни ҳудудий ташкил этишнинг маълум босқичига (даражасига) мос 
тушади. 
Бутун хўжаликда ички ер тузиш лойиҳасини ишлаш ягона комплекс 
вазифа бўлиб, умумийликдан хусусийликка аста-секин ўтиш ва кейинчалик 
олдинги лойиҳавий ечимларга аниқлик киритиш йўли билан ўтказилади. 
Шуни эсдан чиқармаслик керакки, хўжаликда ички ер тузиш 
лойиҳасининг қисмлари маъсулияти ва иқтисодий аҳамияти бўйича бир хил 
эмас. Яна шуни ҳисобга олиш керакки, лойиҳавий вазифалар ва лойиҳанинг 
таркибий қисмлари ҳар хил табиий ва иқтисодий шароитларда бир-
бирларидан фарқ қилади.
Лойиҳанинг кўп хўжаликлар учун энг аҳамиятли қисми ишлаб 
чиқариш бўлимларини ва хўжалик марказларини жойлаштириш 
ҳисобланади. У хўжаликнинг ички ихтисослашишини, ташкилий-ишлаб 
чиқариш тузилишини, хўжаликда ички ер муносабатларини аниқлайди, ер 
тузилаётган хўжаликнинг барча тармоқлари ривожланишига ва самарали 
фаолият кўрсатишига, ерлардан фойдаланишга, ишлаб чиқаришни, 
меҳнатни ва бошқаришни ташкил этишга катта таъсир кўрсатади.
Лойиҳанинг жуда аҳамиятли қисми ер турларини ва алмашлаб экишни 
ташкил этиш ҳисобланади, сабаби, қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришининг 
иқтисодий самарадорлиги ўсишини таъминловчи ердан оқилона 
фойдаланиш ва уни муҳофаза қилиш, тупроқлар унумдорлигини 
кенгайтирилган қайта тиклаш тизими - ҳар қандай корхонанинг 
рақобатбардошлиги гаровидир. 
Хўжаликда ички ер тузиш лойиҳасининг таркиби ва мазмуни қуйидаги 
омилларга боғлиқ: 
хўжаликнинг тури ва ўлчамлари; 
ихтисослик ва бошқа иқтисодий шароитлар; 
ҳудуднинг табиий хусусиятлари. 
Йирик қишлоқ хўжалик корхоналари (давлат хўжаликлари, 
ҳиссадорлик жамиятлари, жамоа хўжаликлари, қишлоқ хўжалик 
ширкатлари ва бошқ.), асосан, кўп тармоқли ҳисобланади, ер турларининг 
катта майдонларига ва ҳар хил таркибига эга бўлади ва хўжаликда ички ер 
тузиш лойиҳасини тўла дастурда ишлашни талаб этади. 
Фермер (деҳқон) хўжаликларида, кичик корхоналарда хўжаликда ички 
ер тузиш лойиҳаси соддароқ бўлиши ва асосан ер турларини, алмашлаб 
экишни ташкил этиш ва улар ҳудудларини тузиш масалаларини ечиши 
мумкин. 

---

189 
Агросаноат мажмуалари ёки саноат ишлаб чиқаришининг (қанд, вино, 
спирт, крахмал ва бошқ.) хом ашё минтақаси таркибига кирувчи 
хўжаликлар, асосан, юқори ихтисослашган бўлишади, шу сабабли бундай 
корхоналарда хўжаликда ички ер тузишда, ишлаб чиқаришни оқилона 
жойлаштириш, ер турларини тўғри ташкил этиш, дарахтларни экиш, махсус 
алмашлаб экишларни жорий этиш ва ўзлаштириш, деҳқончилик 
маданиятини ошириш йўли билан етакчи тармоқларни ривожлантириш 
учун энг яхши ташкилий-ҳудудий шароит яратилади. 
Чорвачилик маҳсулотларини етиштиришга ихтисослашган қишлоқ 
хўжалик корхоналарида хўжаликда ички ер тузишда мустаҳкам озуқа 
базасини яратишга, юқори унумли машиналарни, ишлаб чиқаришда 
озуқаларни тайёрлаш ва сақлашнинг илғор технологияларини қўллашга, 
қайта ишловчи саноат чиқиндиларидан оқилона фойдаланишга шароитлар 
яратишга айриқча эътибор берилади. 
Йирик чорвачилик мажмуалари бор хўжаликларда лойиҳанинг асосий 
мазмуни ер турлари ва алмашлаб экишларни оқилона ташкил этиш ва улар 
ҳудудларини тузишдан, деҳқончилик суғориш далаларини (оқава сувлари 
билан суғориладиган) жойлаштиришдан, озуқа олинадиган ер турларини 
яхшилашдан иборат бўлади. 
Тупроқларнинг сув эрозияси ва шамол дефляцияси кузатиладиган 
минтақаларда хўжаликда ички ер тузиш лойиҳаси эрозияга қарши 
характерга эга бўлади; катта мелиоратив ресурсларга эга минтақаларда - 
атроф муҳитда салбий экологик ўзгаришлар келтириб чиқармайдиган ер 
тузиш, мелиорация ва маданий-техник тадбирларни боғлаш кўзда тутилади; 
ер турлари таркиб топган минтақаларда - улардан фойдаланиш 
самарадорлигини оширишга, айниқса ҳайдалма ерларнинг, ёрдам қилади.