Ер тузишни лойихалаш

Иҳота ўрмон полосаларини жойлаштириш. 
Дарахтларни шамолдан 
ҳимоя қилиш ва тупроқлар эрозиясининг олдини олиш учун боғларнинг ташқи 
чегаралари бўйлаб 2-4 қаторли кенглиги 6-9 метрдан 12 метргача бўлган чекка 
ўрмон полосалари лойиҳаланади. Кварталлар бўйлаб, айрим ҳолларда 
кварталлар орқали (кварталлар майдонларига ва табиий шароитларига боғлиқ 
ҳолда), 1-2 қаторли баланд ўсадиган дарахтлардан иборат кенглиги 3-6 м 
бўлган кварталлараро ўрмон полосалари жойлаштирилади. 
Ўрмон полосалари ажурли тузулишга эга бўлиши керак. Полосалар ва мева 
дарахтларининг яқин қатори орасидаги масофа, соя тушишига йўл қўймаслик 
ва боққа ишлов беришда машиналар айланиши учун жой қолдириш мақсадида, 
10-14 м кам бўлмаслиги керак. Асосий ва ёрдамчи полосаларнинг кесишган 
бурчакларида кварталдан кварталга ўтиш учун кенглиги 6-8 м очиқ жойлар 
қолдирилади. 
Нишаблиги 7
0
юқори бўлган қияликларда жойлашган кварталларда 
буталардан кенглиги 2-3 м бўлган ҳимоя полосалари лойиҳаланади. Улар 
қияликка кўнгдаланг, дарахтлар қаторлари бўйлаб, бир-биридан 50-100 м 
масофада жойлаштирилади.
Иҳота ўрмон полосаларида дарахтлар турлари совуққа чидамли, тез 
ўсадиган, узоқ яшайдиган, зараркунандалар ва касалликларни мевали 
дарахтларга тарқатмайдиган бўлиши керак. Одатда, бу мақсадалар учун 
жанубий минтақаларда канада терагидан, қайрағоч, ёнғоқ, майда баргли вяз, 
яшил шум тол, берест дарахтларидан фойдаланилади. Эман, қайин, акация, 
зирк дарахтларидан фойдаланиш тавсия этилмайди, сабаби уларнинг мевали 
дарахтлар билан умумий зараркунандалари ва касалликлари бор.
Йўллар тармоғини жойлаштириш.
Боғларда йўллар тармоғи маҳсулотни 
олиб кетишни, транспорт, қишлоқ хўжалик машиналари ва қуролларининг 
кварталнинг барча қисмларига келишини таъминлаши, техникага хизмат 
кўрсатишга қулай бўлиши керак.
Боғларда йўллар ўз вазифаларига қараб магистрал (асосий), кварталлараро 
ва катаклараро йўлларга бўлинади. Магистрал йўллар боғ массивларини аҳоли 
яшаш, маҳсу-лотларни қайта ишлаш жойлари, умумий фойдаланишдаги 
йўллар, темир йўли бекатлари билан боғлайди. 

---

379 
Магистрал йўлларнинг кенглиги 5-6 м, ҳар томонидаги чеккаси 1-2 м 
ташкил этади. Улар боғларни ҳимоялавчи чекка ўрмон полосаларининг ички 
томонидан жойлаштирилади. 
Кварталлараро (узунасига ва кўндалангига) йўллар юриш қисми кенглиги 
4-5 м, чеккалари ҳар томонидан 1-2 м қилиб лойиҳаланади ва кварталлараро 
ўрмон полосаларининг ҳар икки томонидан жойлаштирилади. Катакчалараро 
йўллар 3 м кенгликка эга бўлишади; улар катакчалар чегаралари бўйлаб 
дарахтлар қаторларига кўндаланг қилиб, бир-бирларидан 150 ёки 200 м 
масофада жойлаштирилади. 
Боғлардан боғларга ташиладиган катта ҳажмдаги юклар магистрал ва 
кварталлараро йўлларни қаттиқ қоплама билан лойиҳалаш заруратини келтириб 
чиқаради.