Луғат. Тузувчилар: Абулқосимов Ҳ. П., Абулқосимов М.Ҳ

Нефть экспорт қилувчи мамлакатлар ташкилоти 

---

- 267 - 
(ОПЕК) – 
1960 йилда ташкил топди. 1993 йилда Осиё, 
Африка ва Лотин Америкасининг
 
13 мамлакатини (Жазоир, 
Венесуэла, Габон, Индонезия, Эрон, Ироқ. Катар, Қувайт, 
Ливия, Нигерия, Бирлашган Араб Амирликлари, Саудия 
Арабистони, Эквадор) бирлаштирди.
Низом (устав) 
- 
корхонани ташкил қилишнинг 
қонунийлигини тасдиқловчи, корхона характери ва фаолият 
тури, қоидалари, аъзолар ўртасидаги муносабатлар ва 
ҳоказоларни ўз ичига олувчи расмий ҳужжат. 
Нисбий афзаллик принципи 
- Д. Рикардо томонидан 
изоҳлаб берилган принцип бўлиб, ишлаб чиқариш омиллари 
(капитал, меҳнат, ер) харажатларининг афзаллигини кўрсатади 
ва ташқи иқтисодий алоқаларда кенг қўлланилади.
Нисбий 
устунлик
— 
хўжалик 
субъектлари 
(мамлакатлар)нинг 
ишлаб 
чиқариш 
харажатлари 
йиғиндисидаги нисбий фарқдан фойдаланиши туфайли кўрган 
фойдаси. 
Нолли ставка.
Чет эл мамлакатлари амалиётидан 
фойдаланиб, бизда ҳам ҚҚС экспортга товар ортганда ва 
четдан товарлар келтиришда (қурилиш материалларига) нолли 
ставкани 1998 йилдан қўлланилмоқда. ҚҚС бўйича нолли 
ставка экспортга товарлар (ишлар, хизматлар) кўрсатилганда, 
қишлоқ хўжалиги учун минерал ўғитлар ва ёқилғи-мойлаш 
маҳсулотлари 
сотилганда 
ҳамда 
элчихоналар 
ва 
ваколатхоналарга товарлар ортилганда қўлланилади. қизиғи 
шундаки, илгари ҳам шу маҳсулотларга ҚҚС солинмас эди. 
Бироқ, шу маҳсулотларни ишлаб чиқариш учун кетган ҳом-
ашё, ёқилғи, электр қуввати учун маҳсулот етказувчиларга 
тўланган ҚҚС ҳисобга олинмас эди. Нолли ставкада эса 
маҳсулот етказувчиларга тўланган ҚҚС суммаси ҳисобга 
олинмайди. Нолли ставка маҳсулоти ишлаб чиқарувчиларни 
рағбатлантириш учун жуда яхши, чунки ўз маҳсулотига ҚҚС 
ҳисобламайди, олган товарлар (ишлар, хизматлар) бўйича 
ҚҚС суммаси ҳисобга олинади. Шу ерда ўз маҳсулотларини 
тамомила экспортга чиқарадиган корхоналар бўйича катта 

---

- 268 - 
муаммо пайдо бўлди. Корхона ўзи ҚҚС тўламаганлиги 
сабабли бу солиқдан катта манфий фарқ пайдо бўлиб, уни 
корхонага қайтаришнинг мураккаб тартиби ўрнатилди. Бу 
ставка ҚҚСни ҳақиқатдан ҳам бетарафлигини кўрсатади, 
иқтисодий ривожланишга ижобий таъсир кўрсатади. 
Иқтисодий ривожланиш мақсадида бошқа солиқлардан ҳам 
нолли ставкалар қўллаш амалиётини кенгайтириш лозим деб 
ҳисоблаймиз.