Луғат. Тузувчилар: Абулқосимов Ҳ. П., Абулқосимов М.Ҳ

Мулкдан фойдаланиш
- бу мол - мулкнинг иқтисодий 
фаолиятда ишлатилиши ёки ижтимоий ҳаётда қўлланилиши. 
Мулкка эгалик қилиш
- мулкдорлик мулкнинг унинг 
эгаси қўлида сақланиб туришини билдиради ва яратилган 
моддий бойликларни ўзлаштиришининг ижтимоий шаклини 
ифодалайди. 
Мулкни давлат тасарруфидан чиқариш
– давлат 
мулкига асосланган давлат корхоналари ва ташкилотларини 
нодавлат мулкчилигига асосланган ширкатларга, фермер ва 
ижара корхоналарига ҳамда давлатга қаришли мулк 
бўлмайдиган 
бошқа 
субъектларга 
айлантиришдир. 
Хусусийлаштириш -
мулкка эгалик бўлиб, мулкнинг давлатдан 
хусусий шахсларга ўтиши. 
Давлат тассарруфидан чиқариш
- 
бу давлат мулки ҳисобидан бошқа нодавлат мулк 
шаклларининг вужудга келтирилиши. 
Мулкни тасарруф этиш
- бу мол - мулк тақдирини 
мустақил ҳал қилиш. 
Мулкчилик ва мулкий муносабатлар. 
“Мулкчилик” 
тушунчаси ва мулкчилик муаммоси асрлар давомида жуда кўп 
соҳанинг билимдонлари, файласуф ва ҳуқуқшунослар, 
тарихчи ва иқтисодчилар, социологлар ва сиёсатшуносларни 
қизиқтириб келган бўлиб, шу кунда ҳам бу муаммо 
долзарблигича 
қолмоқда. 
Иқтисодий 
мактабларнинг 
вакиллари мулк ва унинг моҳиятига турлича таьриф 
берганлар. Ғарб иқтисодчилари мулкчилик деганда инсоннинг 
буюмларга бўлган муносабатини тушунадилар. Император 
Юстиниан V нинг “Рим давлати ҳуқуқи” асарида мулкка 
эгалик қилиш фойдаланиш ва уни тасарруф қилиш ҳуқуқи деб 
ифодалаган. Бу тарифда “ҳуқуқи” ва “эгалик қилиш” деган 
жумлалар ҳамда “фойдаланиш” ва “тасарруф этиш” деган 
1
Becker LS. Property rights: philosophical foundations. — Cambridge, 1977. P. 21.

---

- 257 - 
сўзлар ғарб таълимотида ўз аксини топган. XVII асрда 
Прудон: “мулкка эгалик қилиш ўғрилик” — деб таъриф 
берган. Демак, у кимдир мулкдан маҳрум бўлишини назарда 
тутган. Кишилар ўртасидаги иқтисодий муносабатлар энг 
аввало ишлаб чиқариш жараёнининг ўзи тақозо этадиган мулк 
муносабатларидир. 
Мулкчилик муносабатлари
– бу мулкка 
эгалик қилиш, уни тасарруф этиш, ундан фойдаланиш ва 
ўзлаштириш жараёнида вужудга келадиган муносабатлар.