Ona tili darslik


-§.   Kirish so‘z va kirish birikma



Download 1,88 Mb.
Pdf ko'rish
bet399/542
Sana22.05.2021
Hajmi1,88 Mb.
#65462
1   ...   395   396   397   398   399   400   401   402   ...   542
Bog'liq
ona tili

2-§.   Kirish so‘z va kirish birikma 
 
So‘zlovchining  o‘zi  bayon  etayotgan  fikrga  bo‘lgan  turli  munosabatini 
bildiruvchi so‘z yoki so‘z birikmasi kirish so‘z yoki kirish birikma deb yuritiladi. 
Kirish  so‘z,  kirish  birikma  mazmunan  butun  bir  gapga  yoki  uning  biror 
bo‘lagiga tegishli bo‘ladi. 
Kirish so‘z va kirish birikma: 
I.  So‘zlovchining  bayon  qilinayotgan  fikrga  bo‘lgan  turli  munosabatini 
ifodalaydi: 
1.  Ishonch  yoki  tasdiqni  (albatta,  to‘g‘  ri,  haqiqatan,  darhaqiqat,  shubhasiz, 
so‘zsiz kabilar): Albatta, mendan ko‘ra paxta ishining ustalari yaxshiroq bilishadi. 
(J.Abdullaxonov). To‘g‘ ri, til suyaksiz-u, lekin suyakni sindiradi. (SHuhrat).  
2.  Gumonni  (ehtimol,  balki,  aftidang,  chamasi  kabilar):  Ehtimol,  o‘z 
xatolarini  tuzatmoqchi  bo‘lib  yurgandir?  (P.Qodirov).  Aftidan,  professorning 
so‘zlari unchalik quvonishga arziydigan emas shekilli. (J.Abdullaxonov). 
3.  Afsuslanish,  taajjubni  (afsuski,  attang,  essiz,  baxtga  qarshi  kabilar): 
Afsuski,  boya  hamma  raislarni  mehnatga  chaqirmagan  ekansiz,  Otaqo‘zi  aka,  - 
dedi Xolmurodov. (O.YOqubov). 


 
 
220 
4. Eslatishni (darvoqe, aytgandek, aytmoqchi kabilar): Aytgandek, sizdan bir 
nima so‘ramoqchi edim... (A.Muxtor). Darvoqe, Anvarga ko‘p  mehnatim singgan 
... (A.Qodiriy). 
II. Bayon qilingan fikrning kimga qarashli ekanligini ifodalaydi (menimcha, 
sizningcha,  ularning  aytishicha,  aytishlaricha  kabilar):  menimcha,  to‘g‘  risini  o‘z 
vaqtida  aytib,  xatoning  oldini  olgan  yaxshidir.  (J.Abdullaxonov).  Keksalarning 
aytishicha,  o‘sha  suv  tog‘  ning  tirqishidan  oqib  kelib,  manna  shu  buloqdan 
chiqarmish.  (P.Qodirov).  Eshitishimcha,  Anorxon  bilan  musobaqalashishga 
kelishibsizlarmi?  (J.Abdullaxonov).  Tadqiqotchi  olimlarning  fikricha,  chinor 
daraxtini qadim - qadim davrlarda yurt kezuvchi sayyohlar, savdogarlar ... Eron va 
unga qo‘shni mamlakatlardan O‘zbekistonga olib kelishgan. (A.Aminov). 
III.  Bayon  qilingan  fikrning  tarkibini  ifodalaydi  (avvalo,  nihoyat, 
birinchidan,  ikkinchidan  kabilar):  Nihoyat,  xuddi  yoshi  ulug‘    odamlardek  viqor 
bilan  qadam  bosib  Asadillo  paydo  bo‘ldi.  (F.Musajonov).  Birinchidan,  bugun 
hamisha  opaning  yubiley  kechalari,  ikkinchidan,  ertaga  oblastь  yosh 
yozuvchilarining konferentsiyasi ochiladi. (O.YOqubov). 
IV.  Aytilayotgan  fikrning  oldingi  fikr  bilan  aloqasini  ifodalaydi  (demak, 
xullas, ishqilib, shunday qilib, binobarin, ko‘rinadiki kabilar): Xullas, barcha bilan 
ahillashib  ketganligi  ko‘rinib  turardi.  (J.Abdullaxonov).  Ishqilib,  shu  oqshomchi 
so‘xbat bekor ketmadi. (J.Abdullaxonov). 
Kirish  so‘z  ko‘pincha  modal  so‘z  bilan,  kirish  birikma  esa  so‘z  birikmasi 
bilan  ifodalanadi.  Masalan:  CHamasi,  o‘n  minutcha  yurilsa,  salqin  va  so‘lim 
sayribog‘    bor  edi.  (F.Musajonov).  Keksalarning  aytishicha,  bunday  paytlarda 
tepalikning ustida erning nafasini eshitarmishsiz? (O‘.Hoshimov). 
Kirish so‘z  va  kirish birikma  gapning  boshida  kelib,  yozuvda  undan  keyin, 
gap  oxirida  kelib,  undan  oldin  vergul  qo‘yiladi:  Albatta,  uning  yuzida  kasaldan 
asar  ham  yo‘q  ...  (F.Musajonov).  Achchiq  gapirganingiz  ma’qul,  albatta. 
(P.Qodirov). 
 

Download 1,88 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   395   396   397   398   399   400   401   402   ...   542




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish